Deze periode is er een vrij heldere komeet zichtbaar aan de avondhemel, komeet C/2011 L4 PanSTARRS. Hij zou niet hoog boven de westelijke horizon uitkomen en vooral in de eerste dagen alleen vlak na zonsondergang zichtbaar zijn. Ondanks zijn uitzonderlijke helderheid zou het dus toch een lastige waarneming kunnen worden. De eerste dag dat de komeet in onze regionen boven de horizon uit zou piepen, was het bewolkt. Maar in de middag van dinsdag 12 maart klaarde het op en leek het erop dat het die avond toch echt zou gaan gebeuren…

(Voor alle foto’s in dit bericht geldt: opklikken voor een grotere versie)

Dinsdag 12 maart 2013

In de voorafgaande week had ik al enkele waarneemplekjes in de omgeving opgezocht mij vrij uitzicht op de westelijke horizon. De komeet zou erg laag komen te staan en één boom of huis in de verte zou het zicht al kunnen belemmeren. De eerste stek werd de dijk naast de waterzuivering in Deventer. Tot vrijwel op de horizon zicht in precies de goede richting. Samen met waarneemmaatje Steven reed ik dus die dinsdagavond met de verrekijker en de camera naar het waarneemplekje.

De zon ging onder om 18.30 uur en we begonnen te zoeken naar de komeet. Hij zou dicht bij de smalle maansikkel staan, die dus mooi als referentiepunt kon dienen om PanSTARRS te vinden. Maar na een kwartier zoeken hadden we de Maan nog niet eens gevonden. Er hing ook wat sluierprut boven de horizon, en ik was bang dat de Maan (en dus ook de komeet) al daarin waren verdronken. Pas om 19.00 uur zag ik de Maan en ik zag ook meteen waarom dat zo lang duurde: het was zo’n ontzettend dun streepje, het deed denken aan het parelsnoer-effect bij een zonsverduistering. Dat beeld door de verrekijker was al prachtig, maar ik kwam natuurlijk voor de komeet.

En om 19.10u ontdekte ik hem eindelijk op één van de foto’s die ik aan het nemen was. Gek genoeg zag ik hem daarna pas met de verrekijker. Het was een mooi klein wattig bolletje met een puntvorimige kern en een mooi waaiertje erachter. Het staartje was vergelijkbaar met de foto, maar de puntvormige kern was visueel mooier (de camera maakt een fel vlekje van de hele coma vanwege het beperkte dynamisch bereik). Naarmate het donkerder werd, kwam ook de komeet steeds lager in de oranje prut te staan, en het voordeel van de donkere lucht werd gelijk teniet gedaan door de lagere stand. Het beeld en de hoeveelheid detail bleef daardoor ongeveer gelijk tot hij rond een uur of acht(?) binnen een paar minuten in de sluier-soepverdween.

Mooiste moment: ontdekken dat op de foto van de Maan en de komeet bij elkaar ook nog het asgrauw schijnsel zichtbaar was, pal op de horizon. Zo’n foto maak je maar één keer in je leven. Whoehoe!!!

Woensdag 13 maart 2013:

Qua weer een bizarre dag. Aan het begin van de middag een kraakheldere knalblauwe hemel, rond 16.00 uur een zware sneeuwbuien uit donkere wolken. Om 17.45 uur (het moment waarop Steven en ik naar de waarneemplek, ditmaal vlakbij Wilp, wilden rijden) sneeuwde het nog steeds een beetje, maar aan de horizon waren flinke opklaringen te zien die onze kant opdreven. Toch maar gegaan, en niet voor niks: eenmaal op de plaats van bestemming was het droog, en hoewel er nog wat wolkenvelden boven ons hoofd hingen was de westelijke horizon helemaal vrij en transparant: eigenlijk nog beter dan de dag ervoor.

De Maan was direct al prachtig zichtbaar, en even later (19.10 uur) vond ik de komeet in de 8,5×44 verrekijker. Duidelijk wat hoger dan dinsdag, en dat in combinatie met de betere transparantie beloofde iets moois voor het komende uur. En inderdaad, de komeet werd steeds duidelijker zichtbaar. Visueel erg mooi door de 80mm Apo van Steem! Ik had zelf een 120mm achromaat meegenomen om de komeet van “dichtbij” te fotograferen. Het was even zoeken via het zoekvenstertje van de camera, maar de eerste foto rond 19.25 was direct raak: een belichting van een halve seconde toonde het staartje al! nog iets later onder een wat donkerdere hemel werd het contrast met de achtergrond steeds beter. Belichtingstijden van een seconde of 2 toonden de meeste details.

Door de verrekijker zag de komeet er ook schitterend uit. De kern als een helder piepklein vlekje en de staart breed uitwaaierend. De noordrand van de staart was helderder en scherper begrensd dan de zuidrand en daaronder leek heel zwakjes een tweede staart zichtbaar. Het was erg mooi om een komeet zo eenvoudig tegen een lichte achtergrond te zien, een heel andere ervaring dan perifeer in het donker.

Naarmate het donkerder werd zakte de komeet steeds verder weg richting het avondrood. De hele komeet leek daardoor wat oranjerood te worden, vooral bij de kern: net zoals de Maan en de Zon als ze ondergaan. Eén van de laatste foto’s van de komeet maakte ik rond 19.50uur. Als afsluiter nog even een fotootje gemaakt van de prachtige smalle maansikkel en om 20.00 uur hebben we de spullen weer ingepakt na één van de kortste, maar mooiste waarneemavondjes ooit. Wat een geluk!

Donderdag 14 maart:

Opnieuw geluk! De hele dag dreven er wat wolkenvelden over, maar het was behoorlijk zonnig. Dus weer met het hele spul naar de Wilpse dijk. Ditmaal was het was drukker met kometenjagers dan de voorgaande dagen. We stonden er uiteindelijk met z’n zessen. Rond 18.15 werd de komeet weer zichtbaar in de verrekijker, en wonder boven worden dreef een langgerekte wolkenband het volgende uur nét boven de komeet langs, waardoor we vrijwel continu een prachtig zicht hadden. Precies ten noorden van de kern stond een sterretje, dit bleek later 51 Psc (m5.8) te zijn. Door de wat hogere stand was de komeet nog beter zichtbaar dan de voorgaande dagen: ik heb dan ook de beste foto tot nu toe kunnen maken:

Helaas lijkt het weer de komende dagen erg tegen de zitten, dus dit zou wel eens de laatste goede blik op PanSTARRS kunnen zijn. Hij wordt de komende tijd snel zwakker. Jammer… Maar bij kometen weet je het maar nooit, dus ik zal hem zeker nog in de gaten blijven houden!

Maandag 18 maart 2013

Na een weekend met veel bewolking begon het maandag weer wat op te klaren. Nog steeds wel veel wolken, maar met wat blauwe gaten er tussen. Kleine kans om de komeet de zien, maar toch de moeite waard om het weer te proberen. Heldere kometen blijven een zeldzaamheid, dus zo’n kans moet je pakken! Om 18.45 uur stond ik dus opnieuw samen met Steven op de dijk. We leken alweer geluk te hebben, weer precies op de juiste plek een kleine opklaring. Het bleek wel lastiger om de komeet te vinden: de vorige keren vonden we hem telkens rond 19.15u met de verrekijker, maar dit keer duurde het tot 18.35u voordat Steven hem als eerste zag. Waarschijnlijk omdat de komeet inmiddels wat zwakker was geworden.

PanSTARRS zag er deze avond wat anders uit dan vorige week. De oriëntatie was anders (de staart stond recht omhoog gericht) en er was ook niet meer zo’n overduidelijk verschil tussen de noord- en de westzijde van de staart. De scherpe rand van vorige week was minder scherp, en de zachte rand juist scherper: de staart was wat symmetrischer geworden. Tijdens het fotograferen werd ook duidelijk dat hij inderdaad zwakker was geworden, ik moest echt langer belichten om vergelijkbare details in de staart zichtbaar te maken, ondanks het feit dat de komeet hoger aan de hemel stond.

Donderdag 21 maart 2013:

Deze avond begon met veel bewolking op de verkeerde plek. Om half acht (op eerdere avond de ideale tijd om de komeet te bekijken) was het nog steeds prut. Wel wat blauwe gaatjes, maar die dreven kwamen zo traag dichterbij dat we het eigenlijk al hadden opgegeven. Maar opeens leek de bewolking langzaam te breken, en een bredere opklaring kwam onze kant op! Na een kwartiertje zag ik PanSTARRS opeens tegen een sliert wolken aanhangen, en niet eens zo heel laag. Duidelijk weer zwakker geworden dan de vorige keer, en hoewel nog redelijk goed te zien in de verrekijker, bijna onvindbaar ik de camerazoeker. Maar na een minuutje of 5 had hem in beeld en drukte af..

-Geen geheugenkaart-

NEE!! Dit zit nog thuis in laptop. NEE, NEE, NEE, niet nu!!

Maar opeens besefte ik dat er in onze nieuwe autoradio een SD-kaartje zit: vol met muziek, maar misschien was er nog wat ruimte over. Snel het kaartje in de camera en begonnen met fotograferen. Yes, hij stond erop! Ik heb een stuk of 40 opnames van een seconde of 15 gemaakt.
Eenmaal thuis heb ik de foto’s snel door de Autostakkert!2 gehaald en warempel: de uitlijning ging in één keer goed. De afbeelding heb ik daarna in Photoshop wat bijgeschaafd en daar was hij dan: mijn tweede gestackte astrofoto. Veertig opnames blijken merkbaar beter te zijn dan de twaalf van gisteren, nog minder ruis. Er staan deze keer vanwege de langere belichting ook meer sterretjes op de foto, ze zijn uitgerekt omdat de stack op de kop van de komeet is uitgelijnd. Na het trekken aan de schuifjes lijkt er wel een zwakke tweede staart zichtbaar aan de linkerkant. Zou dat een gasstaart kunnen zijn, of toch een zwakke verbreding van de stofstaart?

Ik heb de foto nog eens extra bewerkt om alle detail die in de staart zit eruit te persen, en daarop is beter (maar nog steeds met moeite) te zien wat ik in eerste instantie bedoelde met de tweede staart. Links van de komeetkop is een vrij abrupte horizontale helderheidsgrens te zien. Deze grens maakt een hoek van 90 graden met de veel heldere grens aan de rechterkant van de komeetstaart. Je ziet het het best als je de foto een beetje op en neer scrollt.