Al een aantal jaartjes zijn we hier thuis aan het sparen voor een roadtrip/eclipsreis naar Amerika in augustus 2017. De route en de te bezoeken plekken zijn in grote lijnen wel bepaald, maar één belangrijk ding was nog niet geregeld: de reistelescoop… Ik heb natuurlijk de 14” kofferdobson, maar dat vind ik voor zo’n reis een beetje te veel van het goede – er blijft weinig ruimte en gewicht over voor andere bagage. Bovendien wil ik ook wat cameraspulletjes meenemen om de verduistering te fotograferen. Daarom heb ik besloten om voor het visuele waarnemen een supercompacte en lichtgewicht reistelescoop te gaan bouwen.
Waarom een 20cm f/4?
Iedereen heeft zo zijn persoonlijke voorkeuren, maar voor mij moest de kijker in ieder geval aan de volgende voorwaarden voldoen:
- Minimaal 20cm opening. Ik wil naast de eclips ook lekker deepsky gaan bekijken tijdens de trip. Melkwegzwiepen in de woestijn….
- Klein, klein, klein. We maken de reis met een camper en om eventuele verlichting of hordes eclipstoeristen op kampeerplaatsen te ontvluchten moet het kijkertje extreem mobiel zijn. Dus alles moet in een rugzakje mee te nemen zijn en liefst niet zwaarder dan een kilo of 5 á 6. Ook leuk voor brommertripjes zoals die naar het Limburgweekend vorig jaar: kijkertje in de rugzak en vrroem!
- Hufterproof. Het zou kunnen dat het niet zo handig is om hem als handbagage mee te nemen (we hebben het hier namelijk wel over vliegen naar de USA) en dus moet ik het ding zonder zorgen durven inchecken. Geen gerammel, fragiele randondersteuning of losliggend spul dus.
- Liefst te gebruiken zonder waarneemkrukje of kratje. Als ik moet klauteren over rotsen (of moet rennen voor triggerhappy rednecks) wil ik beide handen vrij hebben. Ideaal zou het dus zijn als ik op de grond zittend comfortabel door het oculair kan kijken. Maximale bouwlengte dus 85cm.
- Stevig en collimatievast! Dus liever een ietsiepietse groter en zwaarder pakketje dan achteraf een wiebelige of windgevoelige kijker. Klein is leuk, maar niet tegen elke prijs.
Uiteindelijk kwam ik al snel uit bij een ontwerpje voor een 20cm f/4 kofferdob. Een kijker van 20cm is voor mijn gevoel de “grootste kleine telescoop” of de “kleinste grote telescoop”, een superveelzijdige maat. De openingsverhouding f/4 is vooral gekozen vanwege de inkijkhoogte. Met je kont op de grond! (of met de kijker op een stoel en je kont op een even hoge stoel natuurlijk)
De optiek
Na een ‘gezocht’-advertentie te hebben geplaatst voor een geschikte hoofdspiegel bood het bekende Duracell slijpkonijn Jean Pierre aan om voor mij een spiegel te maken. Het is een spiegel geworden die precies aan mijn wensen voldoet. Een mooie f/4 met een dikte van 25mm. Perfect, en na de eerste waarneemavond bleek de spiegel optisch ook nog eens helemaal prima te zijn. Mooi werk, JP!
De vangspiegel is een 35mm Orion Optic met Hilux coating. Dit geeft een obstructie van 18% – erg weinig voor een kleine f/4, maar vanwege de lage focuser is dit toch nét voldoende om een 22mm LVW (mijn laagst vergrotende oculair) goed te verlichten.
De bouw
Ik ben begonnen met het maken van de hoofspiegel’bak’. Hoewel de meningen erover uiteenlopen kom je bij een dergelijke dikte van de spiegel (volgens de website van PLOP) niet meer weg met een driepuntscel, dus om het zekere voor het onzekere te nemen moest ik iets verzinnen om een lage 6-punts spiegelcel in een zo klein mogelijke ruimte te persen. De constructie is vrij eenvoudig gebleven: drie alu L-profielen die los kunnen kantelen over de punt van een stelbout. Ze kunnen vrij wiebelen, maar worden enigszins op hun plek gehouden door een in de bodem van de bak gezaagde gleuf.
Omdat de randondersteuning niet als 1 geheel meebeweegt met de spiegel tijden het collimeren laat ik de spiegelrand glijden over een stripje Teflon. Om er voor te zorgen dat de spiegel altijd op de goede plek ondersteund wordt tijdens het omhoog- en omlaag glijden heb ik een smal stripje Formica op de spiegel gelijmd. Tijdens transport wordt de hoofdspiegel door middel van de collimatiebouten onmhoog geduwd, klem tussen een dun beschermplaatje (met daarin een klein off-axis zonnefiltertje!) en andere onderdelen van de kijker. Geen geschuif of gerammel dus.
De 8 trusses worden bevestigd door het bekende klemsysteem van schuin ingeboorde houten blokjes. De klembokken bieden meteen voldoende ‘vlees’ om de hoogtelagers (effectieve diameter 28cm) tegenaan te bevestigen en de blokken zijn solide genoeg om de randondersteuning te vezorgen. De trussbuizen zijn elk 76cm lang, in drieën deelbaar en passen precies onder het deksel van het koffertje, op hun plek gehouden door twee brede elastieken.
De vangspiegelkooi is een eenvoudige enkele ring van 15mm berkenmultiplex en een 3-vane spider. De 2” helical focuser is gemaakt van het binnenwerk van een camera-objectief en de zoeker is een lichtgewicht red dot finder. Vanwege die korte focuser is een goede baffling noodzakelijk. Er zit dus een kleine baffle in de focuser zelf en het lichtschild aan de overzijde heeft een noodzakelijke diameter van 36cm. Het totaalgewicht van de bovenkooi is daarmee 455 gram.
De rockerbox is een Sumerian-achtige Strock geworden, met een paar uitsparingen en freessleufjes om wat laatste centimetertjes te besparen en om de onderdelen tijdens transport een beetje op z’n plek geklemd te houden.
De afmetingen
De uiteindelijke transportmaten van mijn kistje waarin dus de complete telescoop inclusief:
- vangspiegel
- 2” focuser
- 8 trusses van 760mm lengte
- red dot finder
- vangspiegelverwarming
- 2 oculairen
- barlow
- rood lichtje
- collimatietooltje
- strooilichtschild van 36cm diameter
- off-axis zonnefiltertje (nog te maken)
- shroud (nog te maken)
Lengte: 26,8 cm
Breedte: 23,5cm
Hoogte: 10,0 cm
———————–
Inhoud = 6.298 cm3
Totaalgewicht = 4.970 gram
Ter vergelijking enkele bekende 20cm reiskijkers:
Hofheim Instruments 20cm: 32x31x20 = 19.840 cm3
Mijn eigen ex 20cm duimstokdob: 32x30x15 = 15.360 cm3
Sumerian 20cm Alkaid: 35x26x14 = 12.740 cm3 (ex. trusses)
Reiner Vogel 20cm 28x28x12 = 9.408 cm3 (ex. trusses en bananen)
Bert Bogchelman 20cm: 26x26x12,5 = 8.450 cm3
Tijdens het bouwen ontdekte ik dat een 20cm telescoop met een paar extra trucjes (bijv. dunner hout, dunnere carbon trusses) zelfs nog ietsje kleiner zou kunnen worden, maar ik vrees dat ik dan iets te veel compromissen zou moeten sluiten v.w.b. stevigheid. Een kwart kleiner dan de 20cm van Bert leek me trouwens wel klein genoeg 🙂 , dus de uitdaging om nóg kleiner te gaan laat ik graag aan iemand anders over!
In de praktijk
Vanaf het begin van de bouw maakte me ik de meeste zorgen over de balans, en met name het voorover kiepen van de hele telescoop. Gelukkig is één balanselastiek voldoende om de kijker in evenwicht te krijgen, zelfs met een zware LVW voorin, en de rockerbox kiepert gelukkig niet om. Puur geluk, want dat had ik van tevoren niet berekend…
De kijker blijft netjes in collimatie, en staat verassend stevig. Ik had verwacht dat zo’n lichtgewicht ding nogal trillerig zou zijn, maar het is de stevigste telescoop geworden die ik heb! Ook het zitten op de grond is qua houding best comfortabel, hoewel ik voor de koude en natte Hollandse grond wel een Ikea-krukje tot een paar cm hoogte heb ingekort… Waarnemen vanaf een nat en zacht grasveld lijkt me echter niet te doen, dus een verharde ondergrond is met een dergelijk kijkertje wel noodzakelijk. (Of wanneer nodig het ding toch maar gewoon op een kukje zetten o.i.d.)
De vraag is nu vooral hoe windgevoelig de kijker is – hij zal vanwege het grote lichtschild een behoorlijke windvanger zijn, dus het is nog even afwachten hoe dat in de praktijk zal uitpakken.
Nog te doen
Er zijn een paar kleine dingetjes die ik nog moet doen: de vangspiegelverwarming moet nog aangebracht worden en de inbusboutjes worden vervangen door boutjes de ik met de hand kan aandraaien. Verder gaat mijn schoonmoeder een lichtgewicht shoud voor het kijkerje naaien en moet er nog een off-axis zonnefiltertje geknipt worden. Voor al die dingen is ruimte gereserveerd in het kistje, dus dat komt goed.
Tot slot nog wat foto’s van de volledig opgebouwde in ingepakte telescoop:
Hi Roel,
Ik heb hier op mijn gemak eens al je beschrijvingen en foto’s zitten bekijken; man, man, wat een prachtige is dit geworden. Proficiat !!
(Deze reactie is geschreven terwijl ik 240 mijl N van Puerto Rico zit en zal zo dadelijk rechtstreeks via de satelliet je mailbox ingeschoten worden)
Prachtig!!!
Mooi bouwwerk(je).
Ik hoop dat ik hem in 2017 in actie kan zien in de USA, (als we met z’n tweeen moeten vluchten voor de Rednecks).
Pingback: TV Ethoas eyepiece an answer for lightpollution ?
Forgive my writing in English. I hope you can understand. Congratulations on a wonderful build! It is very clever. I recently completed a travel dob with exactly the same optical configuration which is probably 3 or 4 times heavier than yours.
I follow everything but the truss poles. What are they made of and how do the pieces (thirds) join?
Good luck on your travels. I will keep an eye out for your scope as I travel the west before the eclipse. The trigger happy rednecks are much less numerous than you probably imagine and can be quickly neutralized with cheap beer.
Beautiful probdob nano. Plans in English? Sell kits?
Dear Roel,
I Love the telescope you show in the current October 2016 issue of SKY &TELESCOPE mag!!!
I have a vintage Cave Optical Astrola 12.5″ Newtonian telescope, but don’t want to drive that 300 pound scope 710 miles to watch the Eclipse next summer, (live in Central Florida).
Please tell me you will have this 8″ PROPDOB NANO scope for sale, now or maybe before the 2017 Eclipse?? Please let me know, I’m very interested!!
Thank you,
Rodger
email address: camrodge@aol.com
my instagram name : camrodge
Please contact me on the sale (if you are going to offer this scope to the public for sale??)
of this very cool telescope, I hope you can translate my english. Sent you an email in english a few minutes ago!!
Rodger
Wow, this really is impressive and inspiring! I hope you have some wonderful journeys with your little friend.
Vanwege het S&T artikel ben ik naar je website gegaan. Indrukwekkend wat je maakt.
Hoi Roel,
Als eerste een groot compliment voor de mooie kijkers die je maakt!
Dan de vraag, kan je uitleggen hoe je de deelbare trussies heb gemaakt?
Beste Roel,
Het valt me op dat je geen coma corrector op je Newtons gebruikt.
Is dit bewust? Of is de coma correctie in je eyepiece ingebouwd?
Ik heb plannen voor de zelfbouw van een 203mm f4 met 2″ 28mm eyepiece (82deg). Maar als ik coma correctie moet toepassen dan moet ik naar een 32mm welke zwaarder en duurder zijn…
Wat doe jij?
Hello Roel,
Sorry for writing in English…
Congratulations for your great designs!
I am wondering how the rocker box swivels on the base? I noticed the three round feet on one side ; what is on the base? Is it like a circular channel?
Thank you for sharing!
Antonin
Antonin,
On the side with the three Teflon pads you see a tiny hole in the middle. When the base of the rockerbox is put on top of the side with the pads, a simple pin is inserted trough a hole in the rockerbox (from above). This pin falls in the tiny hole I mentioned. This center pin is enough to prevent the rockerbox from sliding from side to side.
(I hope what I say makes sense….) 🙂
Dear Roel,
Thank you for your reply!
Got it! The pin trick is smart!
I googletranslated most of your site to figure it out… and I saw that on your 350 model, there also was a circular channel on the the rocker box.
I’m going to make mine next week! I’m adapting the mirrors from a 200mm tube which is way to heavy and bulky. I will use yours as a model.
– Do you have an advice to calculate the angle of the holes in which the trusses fit in the corner blocks – do you draw it out at 1:1 scale and then use a drill press? I really like this part of your design! Also, what diameter trusses did you use on this model?
– is there anything holding the mirror in the mirror box? It looks like it’s only resting on the mirror cell… is that enough?
– I ordered the hc1 kineoptics focuser to replace the crayford type that came with my tube: since it’s much smaller in height, does that mean I should adapt the focal length between the two mirrors? Make it a little longer?
Thank you for your time and your precious advice!
Antonin
Hello,
First of all, a great thanks for making up this superbe light and simple design. I’m working on to do something similar, and you really inspired my with your different posts on your blog.
I would like to know if you could help me by answer just some little questions :
I would like to know which type of truss are you using ? is it aluminium or steel or carbon? and what are the diameter ? (I suppose they are holed inside? if yes, do you know the thickness ?)
I know that you may have tons of different messages asking similar things, and you might not have the time for this, but you would really save me.
Thanks a lot for your help and your beautiful work.
Dag Roel
Heel erg toevallig kwam ik op jouw blog terecht. Je schrijft erg leuk!
Dit wordt een vrij impulsief berichtje. Ik verkocht mijn sterrenplukker vorige winter en daar heb ik toen om moeten huilen. Als gevolg van discriminatie en pesten op het werk werd ik dat jaar medisch definitief afgekeurd en verloor mijn functie binnen de Belgische spoorwegen. Ik moest daarom wel aan de noodrem trekken. Ik gaf niet op en kwam zo terecht in een andere functie in een ander departement, maar werd opnieuw maandenlang geconfronteerd met pestgedrag en discriminatie tot ik deze zomer helemaal onderuit ging. Er werd erkend dat van alles fout is gegaan en daarom werd mij een nieuwe functie aangeboden in een veilige werkomgeving, opnieuw binnen de Belgische spoorwegen, dus hoewel ik het er erg lastig mee heb solliciteer ik mij een weg vooruit. Ik mis het sterren kijken enorm en ben dus op zoek naar een oplossing om compact en met haast geen budget toch iets te vinden waarmee ik opnieuw tekeningen kan maken van nevels en zo meer. Bestaat er een mogelijkheid om dit ontzettend aantrekkelijke en compacte model na te bouwen of een gelijkaardig model aan te kopen?
Alvast hartelijk bedankt
Katrijn
Hello.
I’m sorry in English.
I live in Japan.
I was interested in telescopes, and when I was looking up the telescope on YouTube, I saw a video of the 250mm F4 telescope that you uploaded. I was able to see the blog from there.
I thought your 20cm Dobsonian was a great concept and design.
The other day, I got a 20cm F5 primary mirror. And I made the first telescope using it.
The information on the blog was very helpful when designing.
I have a picture of the Dobsonian that was completed, but I don’t have a homepage and I don’t have a blog, so I’m sorry I can’t post the address.
I couldn’t make it without your information. Thank you very much.
With all my heart from Japan.