Net terug van een geweldig weekje La Palma. Ondanks een hoop materiaalpech (van zowel de Dobson als de camera – later daarover meer) toch nog flink kunnen waarnemen en foto’s kunnen maken, zowel overdag tijdens prachtige wandelingen als ’s nachts.
Eén van de meest indrukwekkende verschijnselen aan een écht donkere hemel blijft voor mij toch de zodiakale band; een strook zwak licht aan de hemel, veroorzaakt door een schijf van stof in het vlak van de ecliptica waarop zonlicht reflecteert. De helderste stukken zijn zichtbaar als brede lichtzuilen na zonsondergang aan de westelijke hemel en voor zonsopkomst aan de oostelijke hemel. Omdat de ecliptica in het voorjaar de grootste hoek met de horizon maakt is het zodiakale licht in deze tijd van het jaar het best in de avond te zien. En omdat het licht redelijk zwak is en juist dicht bij de horizon het helderst is, is het in Nederland nauwelijks nog te zien. Maar op een pikdonkere stek als La Palma kun je er gewoonweg niet omheen. Het is zelfs zo helder dat het storend is voor deepskywaarnemingen! Veel helderder dan de wintermelkweg, en als je niet beter weet zou je denken dat er ergens in de verte een boorplatform aan het lichtkotsen is.
Zodiakaal licht in het westen aan het begin van de astronmische duisternis. Zie hoe de lichtzuil precies richting de ecliptica wijst. Vrijwel op de horizon, midden in het zodiakale licht staat Mercurius. El Castillo, La Palma, 8mm fisheye, 30 sec.
Even later, Mercurius is inmiddels ondergegaan. El Castillo, La Palma, 16mm lens, 20 sec.
Gegenschein
Het stof in de zodiakale band is vrijwel gelijk verdeeld over de ecliptica, maar vanwege de hoek waarop de Zon er op schijnt zien sommige stukken er veel helderder uit. Dicht bij de Zon dus, maar ook precies tegenover de zon aan de hemel, juist omdat op dat punt de lichtstralen precies recht worden teruggekaatst naar de Aarde. Deze verheldering van de zodiakale band noemt men “gegenschein”. Hetzelfde effect zie je bij de Volle Maan wiens oppervlak veel feller licht weerkaatst dan een dag ervoor. Ook kun je het soms zien wanneer je in de mist loopt: precies tegenover de zon (dus rond de schaduw van je hoofd) is een heldere lichtvlek te zien – in feite precies hetzelfde effect. Gegenschein is wel heel zwak en alleen op de allerdonkerste plekjes op Aarde goed te zien – zoals op La Palma – als een heel diffuse vlek van een graad of 5 in diameter. Nóg zwakker is de rest van de zodiakale band, maar ook die is op La Palma nét te zien als een tweede, maar extreem zwakker Melkweg die de zodiakale “lichten” aan de horizon met de Gegenschein verbindt.
Gegenschein. Flink opgerekte foto, want zeer zwak. De uitlopers naar weerszijden richting het zodiakale licht heb ik wel gezien bovenop de berg, maar niet bij het huisje in El Castillo. Ook op mijn foto’s van bij het huisje kon ik ze niet terugvinden.
Dus mocht je ooit op een ontzettend donkere waarneemlocatie zitten, vergeet niet om deze lichtverschijnselen te spotten!