Ook bekend onder de naam “Skull Nebula”.

In de herfstvakantie was ik een weekje met zoonlief (14) op La Palma. Sterrenkijken stond deze keer niet bovenaan het prioriteitenlijstje en bovendien zuchtte het eiland de eerste dagen onder een hittegolf + bijbehorende calima. Temperaturen boven de 30 graden en een hemel vergelijkbaar met een gemiddelde Papenslagweg-nacht. Niet verkeerd, maar het nodigde nou ook weer niet uit voor een all-nighter.

Toch waren er een paar redelijk goede avonden, waaronder die op 17 oktober. Die avond zag ik voor het eerst Andromeda’s Parachute en later die nacht overduidelijk de Paardekop (de juiste “kijkrichting”van het Paard was te zien), en daar zou je in Nederland natuurlijk een moord voor doen. Paar dingetjes gelogd, zoals wat bolhoopjes in M31, en welgeteld één deepskyschets gemaakt: de adembenemende NGC 246 “Skull Nebula”. Onder Kollasegangers veel beter bekend onder de naam “Totenmännerknochenkopfnebel”.

Deze planetaire nevel komt in onze regionen niet ontzettend hoog boven de horizon, maar op La Palma is dat wel anders. Wat een schitterend object is dat zeg! In eerste instantie zien de helderste delen er in combinatie met drie sterren uit als een wat langgerekte bavianenkop met twee oogjes en een mondje, maar al snel vallen de zwakkere delen op die de bol bijna volledig rond maken. De schedelvorm verdwijnt eigenlijk een beetje en het object wordt een grote heldere vlokkenbal met op sommige plekken ragscherpe overgangen, als een soort schillen.

Ik was eigenlijk helemaal niet van plan om een schets te maken, maar deze nevel schreeuwde er zo hard om dat ik wel moest!

Gisteren eindelijk de komeet onder een heldere maanloze hemel kunnen bekijken vanuit de achtertuin in Twello. Met de 40cm zag ik behalve de wat gekromde hoofdstaart een zeer ijle tweede staart richting het zuiden gaan! Die had ik niet verwacht, en ik twijfelde in eerste instantie aan deze waarneming. Niet lang daarna bleek waarneemmaatje Tom hetzelfde te hebben gezien vanuit Lochem dus ik zag blijkbaar geen spoken.

De hoofdstaart was iets gekromd richting NO en leek aan de zuidkant iets scherper begrensd. Vanuit de felle kernpit wees een smal maar vrij helder veegje richting het oosten. Ik heb er een snel schetsje van gemaakt. Wat een maanloze hemel al niet kan doen!

Ik ben zo’n figuur dat niet binnen kan blijven als buiten het onweer losbarst, of juist een stukje op de brommer door het bos gaat rijden als er windkracht 10 is voorspeld. Extreem weer maakt me een beetje onrustig, en ik wil het dan gewoon voelen/meemaken. Ik baalde zelfs een beetje van het feit dat ik in Italië zat toen in 2019 het beroemde Warnsveldse temperatuurrecord werd gebroken…

Toen afgelopen week de weersverwachting voor vandaag weer richting die recordwaarden ging, wist ik al hoe ik die hitte over me heen zou laten komen: achter de de telescoop natuurlijk!
Voor de gelegenheid trok ik de 60mm Piet Meesters refractor + de Polarex NS142 montering uit de schuur en richtte de kijker ín de volle zon óp de volle zon. Mezelf wel goed ingesmeerd natuurlijk, maar lekker geen schaduwscherm of iets dergelijks. Kommaarkommaarkommaar!

En moeder, wat was het heet: 37,5 graden – het warmste moment van de dag is het moment waarop de schets gemaakt is. Het zweet gutste over mijn voorhoofd en rug, maar vreemd genoeg was de seeing eigenlijk gewoon goed te noemen. Op de zon wemelde het van de zonnevlekken. Twee grote vlekken met duidelijke penumbra’s, en vele kleinere puntjes verspreid over de hele breedte van de bol.
In een 12cm cirkel die ik trok met behulp van een rond schaaltje veegde ik eerst wat potloodgrafiet uit om de heldersheidsafname richting de rand weer te geven. Daarna tekende ik de vlekjes met een 1B potlood, en vervolgens zijn de donkere umbra’s nog wat extra aangezet met een zwarte fineliner. Met moeite waren een paar fakkelvelden nabij de rand zichtbaar, die zijn “getekend” met een puntig gummetje.

Hieronder het ingescande en van een kleurzweem voorziene eindresultaat:

Met het steeds dieper wegzakken van de zon en het steeds later opkomen van de maan begint de hemel zo langzaamaan weer redelijk donker te worden. Helaas heb ik de komende dagen geen tijd om tot diep in de nacht waar te nemen, dus moest ik het doen met wat de hemel gisteren te bieden had, voordat de maan precies om middernacht op zou komen.

Rond 23:00u sleepte ik de 635mm naar buiten voor een korte sessie met één object op het programma: Komeet C/2017 K2 (Panstarrs). De prachtige M10 was toen ondanks de schemering al fraai zichtbaar, de komeet piepte niet veel later tevoorschijn uit de blauwe achtergrondgloed. Pas na 23:45u kwam de SQM waarde op een schamele 19.72 uit en ben ik snel een schetsje gaan maken door de 13mm XWA (204x). Het wijde 100gr. beeldveld is zeer indrukwekkend maar het blijkt verdraaid lastig om het beeldveld te schetsen: een A4’tje is eigenlijk te klein om het hele beeldveld te tekenen. (Eigenlijk zou ik het komeetje groter willen schetsen). Het eindresultaat is daarom allesbehalve indrukwekkend, maar al doende leert men; de volgende keer zal ik het ronde beeldveldkader gewoon weglaten en schets ik alleen het object zelf.

Het komeetje was vrij helder, met een felle kleine coma in een vrijwel ronde halo. De kern bevond zich opvallend ver naast het midden. Heeeeeeeeeeel subtiel leek de coma wat minder scherp begrensd aan de NO zijde, en leek daardoor wat uit te waaieren in die richting.

Direct na deze schets weer een meting gedaan: SQM 19.10, met de gloed van de maan al zichtbaar in het zuidoosten. Dat was dus een zeer korte maar leuke sessie!

Ondanks dat we op dit moment midden in een periode van lage zonneactiviteit zitten, is er sinds enkele dagen een knoeperd van een zonnevlek te zien. Voor wie thuis een eclipsbrilletje heeft liggen: hij is zó groot dat hij zelfs met het blote oog te zien is.

Vandaag was het een frisse, maar heerlijk zonnige dag, dus de telescopen stonden al vroeg opgesteld in de tuin om dit monster van dichtbij te bekijken- de eerste keer waarnemen sinds de verhuizing naar Twello! Mooi zicht op het zuiden, een vrij rustige atmosfeer: het was goed toeven achter de telescoop. Ideale omstandigheden dus om weer eens een schetsje te maken.

Eén van de Polarex telescopen (de 60mm) is voorzien van een h-Alpha filter. Vaak is de directe omgeving van zonnevlekken namelijk lekker actief in die golflengte, maar ik vond het deze keer wat tegenvallen. Eigenlijk vond ik de vlek door de grote 75mm Polarex met eenvoudig witlicht filter mooier. Een enorm ding, met een helder streepje licht midden door de umbra (het donkere centrale gebied) en veel waaierende uitlopers in de penumbra (het lichtere gebied rondom de kern). Bij momenten van goede seeing was het echt een plaatje om te zien. Buiten de penumbra leek het hele zonsoppervlak iets lichter, alsof er een halo rondom aanwezig was. Vreemd genoeg zag ik dit alleen bij de laagste vergroting (50x), dus het kan in dit geval ook gezichtsbedrog zijn geweest… Ik heb het wel op de tekening vast proberen te leggen.

In het half uurtje dat ik bezig was met de tekening zag ik al wat kleine veranderingen in de vlek zelf, maar ook verschenen (en verdwenen) een paar piepkleine vlekjes naast de grote zonnevlek. Het is voor het eerst dat ik dat zag in witlicht, erg bijzonder om te zien. Lees verder →