Categoriearchief: Verslagen

Vangspiegel vuurdoop: Papenslag 19-11-2022

Een ijskoud (-6), maar prachtig waarneemnachtje op de Papenslagweg!

De 25″ tussen de waarneemmaatjes. Foto: Esther Hanko


Rond 20:00u kwam ik als eerste aan, niet snel daarna arriveerde een hele trits medewaarnemers: Robbert, Harro, Esther, Tom, Steven en Mark. Een flinke groep dus, ondanks de lage temperatuur.

Zelf had ik uiteraard de 25″ mee, de eerste keer onder een donkere hemel met de nieuwe vangspiegel. De hoofdspiegel was vrij snel op temperatuur: na een uurtje kon ik al zonder problemen vergrotingen van 300x gebruiken. Later op de avond werd dit alleen maar beter, het 7mm XWA oculair (380x) was uiteindelijk de meest gebruikte vergroting en op Mars ging het met gemak tot 532x. Ik kon er maar niet over ophouden, zo happy was ik met dit resultaat!

Het niet motorisch kunnen volgen wordt bij deze vergrotingen wel steeds meer een nadeel. De kijker beweegt weliswaar erg soepel, maar schetsen is gewoon onmogelijk als je (op een ladder) staat en tegelijkertijd het object een beetje in het midden wil houden. Ik vind schetsen maken veel leuker dan objectbeschrijvingen, dus ik moet echt eens beginnen aan dat volgplatform!

Desalniettemin een korte beschrijving van objecten die eruit sprongen en nog vers in mijn geheugen zitten:

NGC 772: Een sterrenstelsel dat op foto’s een rare lange arm heeft die als een zwiepstaart omhoog krult. Bij 200x kon ik niets van dat detail zien, maar bij 380x zag ik opeens toch een losstaand langwerpig veegje links naast het heldere kerngebied. Ik bleek veel te dicht bij de kern te hebben gezocht. Nu ik wist waar ik moest kijken zag ik hem met veel moeite ook bij 200x.

NGC 7008: Embryonevel. Omhoog, omhoog, omhoog met die vergroting! Het object is buitengewoon helder in deze telescoop, met veel vlokken van verschillende grootte en helderheid. Zelfs met een OIII filter piepten er meerdere sterretjes haarscherp door de nevel heen. Mooiste beeld bij 380x, maar 532x was ook geen enkel probleem. Oh, wat schreeuwt dit om een schets!

NGC 891: Misschien wel het mooiste object van de avond. Een enorme zachte gloed, met heel veel voorgrondsterren. Prachtige diffuse edge-on met een ontzettend makkelijk zichtbare brede stofband over de volledige lengte. De twee helften van het door de stofband gespleten stelsel waren vlokkerig, alsof het stof omlijst was door een lichtgevende rafelrand. Spectaculair!

M1: Krabnevel. Eerste aanblik toont weinig meer dan een lichtjes vlokkerige ovaal, maar langer turen en hoger vergroten (met OIII) toont heel langzaam steeds meer structuur. In eerste instantie een soort grote S-vorm, maar daarna steeds meer kronkelige takken.

NGC 1055: Pfoe! Object van de Maand, maar een lastige knakker en daarom eigenlijk wat tegenvallend. Diffuse, grote, langwerpige veeg. Valt compleet in het niet bij de ronduit adembenemende M77 er vlakbij. Bij 380x zag ik dat de onderzijde (noord?) wat scherper begrensd was. Dit zal de stofband zijn, maar aan de andere kant van de stofkant was helaas geen gloed zichtbaar…

Mars: OMG! Ik heb voor deze telescoop nog geen apodiseermasker/gaasfilter gemaakt, maar het beeld was ondanks de opening toch mooi stabiel en goed scherp. Een zeer sterk 1% ND-filter (geleend van @Steem) hielp enorm om de helderheid van het schijfje teriug te brengen tot een aangenaam niveau. De planeet toonde z’n mooie kant met Syrtis Major. Een enorm blauwwit wolkengebied aan de noordkant trok alle aandacht. Omdat de wolk door een langwerpige albedostructuur “afgetekend” werd, knalde hij er nog beter uit. Syrtis Major was geen egaal grijs gebied, maar er waren allerlei verdonkeringen en verhelderingen in de zien, ook de andere donkere gebieden waren mooi scherp omlijnd en gestructureerd. De rechter rand (oost?) toonde een helder lijntje: volgens @Harro was dit ochtendmist. Het beeld was bij vlagen zeer vergelijkbaar met de eerste foto in het topic van @MarioM https://www.astroforum.nl/threads/2-maal-mars-in-de-vrieskoude-van-19-20-nov.1474640/
Omdat ik dit totaal niet had verwacht van deze telescoop was dit toch wel het WOW-moment van de avond.

Richting zuidoost, het sterrenbeeld Orion. Foto: Esther Hanko

Extra leuk: deze ijskoude avond eindigde met een warm en supergezellig afzakkertje (en voor enkelen zelfs een logeerpartijtje) in het werkplaatsje/hobbyhol in mijn achtertuintje.

Het grote 2017 eclips-verslag (inclusief video)

Hier dan eindelijk het volledige verslag van de zonsverduistering van 21 augustus 2017, welke we prachtig hebben kunnen zien vanaf de prairie in Wyoming, USA. De eclips was een belangrijk onderdeel van de camper-roadtrip die ik samen met mijn vrouw en zoon (8) door het westen van de Verenigde Staten maakte. De planning begon al minstens een jaar van tevoren met het reserveren van een camping in de totaliteitszone. Het oosten van Wyoming had klimatologisch gezien de beste papieren voor helder weer, maar het is ook één van de dunst bevolkte en minst toeristische gebieden in Amerika. Er zijn daar dus nauwelijks campings en vanwege de verwachte megadrukte op de dag van de verduistering stond het vastleggen van de overnachtingen rondom ‘eclipse day’ bovenaan het lijstje. We kozen voor een kleine camping in Lusk, een piepklein stadje in een verder totaal verlaten omgeving. Eigenaren Bruce en Jane hadden slechts vaag over de aankomende eclips gehoord en begrepen in eerste instantie niet goed waarom mensen in hemelsnaam meer dan één dag kwamen overnachten in Lusk, en dat ook nog een jaar van tevoren gingen reserveren (de maanden erna werd ze dat overigens wel duidelijk)!

Ongeveer halverwege onze roadtrip kwamen we op 19 augustus aan in Lusk. De kleine camping stond al redelijk vol met eclipsgangers en ook mede-eclipsjager Harro, waarmee we vóór aanvang van de reis al op deze plek hadden afgesproken, was al met vrouw en kind aanwezig. We deelden met onze kleine campervans één kampeerplek. Dat kon makkelijk, want kampeerplaatsen in Amerika zijn ingericht op megagrote kampeerbussen, formaatje touringcar (waar dan weer een auto achter gehangen wordt).

Met onze kleine campervans op één plek: gezellig!

In het midden campingeigenaar Bruce. Geweldige, markante kerel. En ja, dat is allemaal zijn eigen haar.

Naast ons op de camping zaten Ron en Kate; zij waren vanuit Louisiana naar Lusk gekomen voor de eclips én voor een bezoek aan hun vriend Tim, de eigenaar van een grote ranch vlakbij. We raakten met ze in gesprek en ze nodigden ons uit om de verduistering te komen bekijken op de ranch. Nu bleek die ranch ook nog eens precies ten zuiden van Lusk te liggen, vrijwel tegen de centrumlijn van het eclipspad. Dat zagen we wel zitten! Op 20 augustus, de dag voor de verduistering, werden we ontzettend gastvrij ontvangen bij Tim thuis en zijn we samen met een klein groepje gasten, waaronder Ron en Kate, met Jeeps en kleine 4WD-terreinwagens het gebied gaan ‘verkennen’ op zoek naar de ideale spot voor de volgende dag. Het landgoed was enorm; ik weet niet meer hoeveel acres het waren maar vanaf de hoogste heuvel van het terrein kon je rondom tot op de horizon kijken; allemaal van Tim. Waanzinnig. Eigenlijk was er op de hele ranch geen slechte waarneemplek te vinden, maar de top van de hoogste heuvel was gewoon perfect. 360 graden rondom zicht, en echt in the middle of nowhere; ideaal! Deze plek zou het worden. De weersverwachting was ook prima, dus wat kon er nog mis gaan…?

DE heuvel

Lees verder →

Nou, daar is ‘ie dan: mijn foto van de USA eclipse 2017

Omdat ik tijdens de totale zonsverduistering in Lusk, WY de afstandsbediening voor mijn camera vergeten was (ja echt, vraag maar niet verder), heb ik de eclips noogedwongen gefilmd met de Nikon D3200 i.c.m. een 600mm spiegellens. Dat filmpje is supergaaf geworden (komt nog, vraag maar niet verder), maar ik wilde toch ook wel graag een mooie foto om in te lijsten. Ik heb daarom verschillende lage resolutie videoframes van de totaliteit gecombineerd tot een reeks van 4 verschillend belichte plaatjes. Emil Kraaikamp heeft voor mij deze 4 opnames weer gestapeld en samengevoegd tot een soort HDR opname, in een veel hogere resolutie en vrijwel zonder ruis. Die HDR heb ik nog een beetje getweaked en dit is het resultaat. Het is vanwege de beperkte data (en mijn eigen onkunde v.w.b. beeldbewerking geen top-opname geworden, maar het ik vind hem toch best inlijst-geschikt geworden. Met natuurlijk 1000x dank voor Emil!

Solargraph van de totale zonsverduistering (USA)

Solargraph van de zonsverduistering in Lusk, WY. Klik voor grotere versie

Voor de eclips in Wyoming op 21 augustus heb ik een kleine pinhole-camera gemaakt voor een solargraph; een eenvoudig houten doosje met een velletje fotopapier erin, en een piepklein speldenprikgaatje in een stukje alufolie waar het licht door naar binnen kan – een camera obscura. Dit kistje heb ik ongeveer 2 uur vóór de verduistering ergens tussen een stapeltje stenen gezet en de opname gestart door een plakbandje voor het prikgaatje weg te halen.

In de loop van een aantal uren heeft de zon een spoor over de opname getrokken. Het is die hele periode onbewolkt geweest en behalve het moment van de eclips zelf is er geen helderheidsdip in de opname te zien. Je ziet heel duidelijk op welk moment de verduistering totaal was (de corona is uiteraard veel te zwak om zichtbaar te zijn), maar je ziet op de foto nog iets opvallends: aan het begin van de verduistering (links) verzwakt het spoor heel gelijkmatig, maar aan het einde van de verduistering is het spoor duidelijk helderder aan de bovenkant. Dit heeft te maken met hoe de maan voor de zon langs beweegt, het pad van de zon langs de hemel, en aan welke kant van de maan het laatste en eerste stukje zonlicht zichtbaar was. 

Omdat de belichtingstijd voor een solargraph erg kort was (hooguit 4 uurtjes) en omdat de gedeeltelijk verduisterde zon ook niet bepaald veel licht afgeeft, moest ik het contrast achteraf enorm verhogen om iets van de voorgrond zichtbaar te maken, vandaar de ruis. Op het originele velletje fotopapier is zelfs helemaal niets van de boom te zien, pas na flink schuiven aan de contrastknoppen in Photoshop kwam het silhouet tevoorschijn.

 

Vakantiefoto’s! La Palma 2017

En dan nu een stukje vakantie-napret: een willekeurige selectie van foto’s die ik maakte tijdens mijn laatste bezoekje aan La Palma, afgelopen maart. Ik verbleef  in een vakantiehuisje te noorden van Las Tricias, genaamd Mil Estrellas (Duizend Sterren, kan het toepasselijker?). Meer info: www.mil-estrellas.com

Klik op “lees verder” om alle foto’s te zien.

Lees verder →

Gegenschein en zodiakaal licht (La Palma)

Net terug van een geweldig weekje La Palma. Ondanks een hoop materiaalpech (van zowel de Dobson als de camera – later daarover meer) toch nog flink kunnen waarnemen en foto’s kunnen maken, zowel overdag tijdens prachtige wandelingen als ’s nachts.

Eén van de meest indrukwekkende verschijnselen aan een écht donkere hemel blijft voor mij toch de zodiakale band; een strook zwak licht aan de hemel, veroorzaakt door een schijf van stof in het vlak van de ecliptica waarop zonlicht reflecteert. De helderste stukken zijn zichtbaar als brede lichtzuilen na zonsondergang aan de westelijke hemel en voor zonsopkomst aan de oostelijke hemel. Omdat de ecliptica in het voorjaar de grootste hoek met de horizon maakt is het zodiakale licht in deze tijd van het jaar het best in de avond te zien. En omdat het licht redelijk zwak is en juist dicht bij de horizon het helderst is, is het in Nederland nauwelijks nog te zien. Maar op een pikdonkere stek als La Palma kun je er gewoonweg niet omheen. Het is zelfs zo helder dat het storend is voor deepskywaarnemingen! Veel helderder dan de wintermelkweg, en als je niet beter weet zou je denken dat er ergens in de verte een boorplatform aan het lichtkotsen is.

Zodiakaal licht in het westen aan het begin van de astronmische duisternis. Zie hoe de lichtzuil precies richting de ecliptica wijst. Vrijwel op de horizon, midden in het zodiakale licht staat Mercurius. El Castillo, La Palma, 8mm fisheye, 30 sec.

Lees verder →

Time-lapse: La Palma 2015


Ik heb begin deze maand op La Palma naast visueel waarnemen met de 35cm Dobson een hele rits time-lapse opnames gemaakt van de sterrenhemel. Voor mij de ideale manier om iets astrofotografie-achtigs te doen, want dat apparaat klikt wel door terwijl ik me rustig met het visueel waarnemen bezig kan houden.

De afgelopen week heb ik de duizenden losse foto’s allemaal achter elkaar gemonteerd en heb ik er een bijpassend muziekje onder gezet. Behalve een paar testopnames thuis was dit de eerste keer dat ik iets dergelijks gemaakt heb (en er zitten daarom genoeg imperfecties in het filmpje) maar ik ben best tevreden! Ik had bijvoorbeeld van te voren nooit verwacht dat de oude 50mm lens zo krankzinnig veel detail zou laten zien in de Melkweg (de stukjes close-up Pijpnevel bijvoorbeeld) bij zo’n korte belichtingstijd (10sec).
Het grootste deel van het filmpje is geschoten naast Pico de La Cruz op 2300 meter hoogte, maar er zitten ook wat opnames vanuit de tuin van het vakantiehuisje bij. Bij sommige scenes is het woestijnstof (waar ik opnieuw een aantal dagen last van had) nog gedeeltelijk zichtbaar.

Bekijk het filmpje voor de beste beeldkwaliteit op de site van Vimeo zelf: https://vimeo.com/137074039

(Een waarneemverslag met schetsen zit er uiteraard ook nog aan te komen, maar vanwege een klein ongelukje tijdens het sleutelen aan mijn brommertje ben ik een stukje van mijn rechter wijsvinger kwijt. Lange stukken typen zal daarom voorlopig even niet gaan)

Fotoverslag: Zonsverduistering 2015 – op expeditie naar Duitsland

Solargraph_eclips_2015_overzicht_webOp vrijdag 20 maart zou er een gedeeltelijke zonsverduistering zichtbaar zijn, waarbij de zon vanuit Nederland voor meer dan 80% verduisterd zou worden, Een dergelijk grote eclips is sinds de grote verduistering van 1999 niet meer voorgekomen, dus deze móest ik gewoon zien! Op de avond van 19 maart kwam er echter opeens zeer dichte mist opzetten die waarschijnlijk niet op tijd zou gaan oplossen… Nu had ik ruim van tevoren al rekening gehouden met slecht weer en een noodzakelijke roadtrip naar een onbewolkt gebied, maar het begon nu toch allemaal wel erg spannend te worden. Enkele waarneemvrienden en ikzelf besloten om in ieder geval vroeg in de ochtend richting het oosten te rijden – hoe verder oostwaarts hoe meer kans op helder weer.

En zo geschiedde. Op de ochtend van de zonsverduistering om 7:00u nog even de satellietbeelden checken en inderdaad: alles potdicht boven Nederland, maar boven Duitsland grote opklaringen. Samen met mijn zoontje (5) en waarneemmaatje Steven snel de auto in en rijden maar.

Onderweg voegden Robbert en Tom zich bij ons, maar na twee uur rijden nog steeds geen blauw stukje lucht te zien. In de buurt van Melle leek het wat open te trekken, maar dat bleek zeer kortdurend te zijn. Nog verder naar het oosten dan maar. De eclips was inmiddels al begonnen…

Eindelijk, na meer dan 200km rijd brak dan eindelijk het wolkendek en reden we opeens onder een volledig blauwe (maar ietwat heiige hemel). Direct de eerste aflag genomen en stomtoevallig op een prachtig boerenweggetje tussen de weiland beland. Perfect!! Het was ondertussen al bijna 10:00u, drie kwartier voor het maximum. Behoorlijk op het nippertje dus.

Het eerste wat ik deed was het neerzetten van twee pinhole camera’s gemaakt van twee blikjes met fotopapier erin voor een langbelichte opnames van de hele verduistering:

solargraphgrootblikje

Fotoblikje nummer 1

solargraphkleinblikje

Fotoblikje nummer 2, tussen de struikjes

Nadat deze knutselwerkjes waren opgesteld konden de telescopen en de eclipsbrilletjes worden uitgeladen. Het was nog goed zonnig en als je niet beter wist was er niets dat er op wees dat er iets gaande was. Het was licht als normaal en op de akker voor ons was een boer rustig aan het ploegen. Hij keek wel een beetje vreemd naar al dat volk dat opeens verscheen met allerlei apparatuur, notabene op een weggetje waar je niet mag komen, maar hij ploegde ongestoord voort.

Rond 10:15u begon er voor de oplettende waarnemer toch wat te veranderen. Het licht werd duidelijk minder fel en de warmte van de zon werd minder voelbaar. Door de brilletjes en de telescopen was de zon al een vrij smalle sikkel geworden. Het meest bijzondere vond ik het beeld door de h-alpha Solarex. Protuberansen werden gedeeltelijk bedekt door de maanschijf: een uniek plaatje. In alle kijkers viel de rafeligheid van de maanrand op; maanbergen die afsteken tegen de zonneschijf.

Toen ging alles snel. De verduistering naderde zijn maximum (op deze locatie 81,5% om 10:41u) en er was onmiskenbaar “iets aan de hand” met het licht. De hemel kreeg een subtiel raar kleurtje, witte vlakken waren minder fel aan de ogen en wat gelig van kleur. De Zon gaf totaal geen warmte meer af.

Zonsverduistering_20150320_maximum_800px Lees verder →

Eindelijk! Noorderlicht in Nederland!

noorderlichtTotaal onverwacht werd de Aarde op dinsdag 17 maart 2015 geraakt door een krachtige storm van geladen deeltjes afkomstig van een uitbarsting op de Zon. Dit veroorzaakte rondom de polen prachtig poollicht, en de storm was krachtig genoeg om (met moeite) zichtbaar noorderlicht te veroorzaken in Nederland. Ik ben met waarneemmaatjes Steven, Bart en Robbert op een redelijk donker plekje bij Nijbroek op de uitkijk gaan staan en na het invallen van de duisternis was het meteen raak. Een gloed boven de horizon met af en toe pilaarvormige uitschieters die langzaam van helderheid veranderden en verplaatsten. Visueel was alles zeer subtiel zichtbaar, maar fotografisch was het veel spectaculairder met duidelijke kleuren en structuren. Na ongeveer uur werd het minder en was de show alweer grotendeels voorbij. Het is de tweede keer in mijn leven dat ik poollicht zie (de eerste keer was op de legendarische avond van 6 april 2000), dus ik ben zo blij als een klein kind! (klik op de afbeelding voor een grotere versie)

Heel Nederland Kijkt Sterren – 3 december 2014

3Op woensdag 3 december werd het programma “Heel Nederland Kijkt Sterren” uitgezonden op NPO1. Het is de Nederlandse variant van het jaarlijks door de BBC uitgezonden “Stargazing Live”. De Nederlandse pilot was een live themaprogramma over sterrenkunde in het algemeen, uitgezonden vanaf verschillende locaties in het land, waaronder Sterrenwacht Tivoli in Oudenbosch. Een bijzondere locatie, want in dit gebouw (een voormalig klooster) bevindt zich de oudste volkssterrenwacht van Nederland, voorheen Simon Stevin geheten.

Ik ben samen met enkele andere amateurastronomen gevraagd om deel te nemen aan de live uitzending vanaf locatie Oudenbosch, en iets te vertellen over mijn zelfgebouwde telescoop. Helaas was het op de avond van uitzending ijskoud en volledig bewolkt, waardoor er van sterrenkijken niet veel terecht kwam. Gelukkig waren er veel oude bekende aanwezig, dus gezellig was het sowieso. Tussen de meegebrachte telescopen bleken bovendien nóg twee telescopen te staan die door mij zijn gebouwd, ook erg leuk om die eens terug te zien.

1

Vlak voor we ‘live’ gaan, nog een paar instructies van de opnameleider – Foto: Marjan Pontier

Jammer genoeg was er vanwege tijdsdruk niet veel ruimte over om op TV iets over onze kijkers te vertellen, maar uiteindelijk zijn Hanny van Arkel, Tom Börger en ikzelf toch eventjes in beeld geweest om iets over de hobby te vertellen.

Leuke bijkomstigheid was dat astronaut André Kuipers de presentator ter plaatse was en ons de vragen stelde. Toch bijzonder om eens een astronaut te ontmoeten en te spreken. Een opvallend vriendelijke man; na afloop van de uitzending heeft hij zelfs zijn handtekening op mijn telescoop gezet, een supergaaf aandenken aan een bijzondere avond.

4

André Kuipers signeert mijn 350mm Dobsontelescoop – Foto: Steven Lantinga

Achteraf hoorde ik dat de uitzending 1.2 miljoen kijker heeft getrokken, en dat het programma in 2015 een vervolg krijgt. De uitzending is HIERRRR terug te kijken. (ikzelf vanaf 00:57)

2

V.l.n.r. Steven Lantinga, André Kuipers, Roel Weijenberg – Foto: Hanny van Arkel

Lees verder →