Na de onwaarschijnlijke schuurvondst van een 635mm (25″) reuzendobson onder een afdakje in Duitsland begon het al snel weer te kriebelen. De originele Dieter Martini telescoop-ombouw is erg zwaar en vooral veel te groot. De kijker past niet door de deuropening van de schuur en niet of nauwelijks in de auto. Het kost maar liefst drie kwartier om het ding vanuit de schuur operationeel in de achtertuin te hebben, feitelijk nog geen 5 meter verderop. Vervoer naar (en opbouwen/afbreken op) een donkere waarneemplaats zou zo’n helse onderneming zijn, dat ik bang was dat hij op deze manier niet veel sterlicht zou gaan zien.
Een complete herbouw van de telescoop moest dit probleem gaan oplossen, en het was natuurlijk weer een heerlijk excuus om een winter lang te knutselen…
Het nieuwe ontwerp lijkt veel op een Propdob, maar het enorme formaat en het hoge gewicht van de hoofdspiegel biedt naast beperkingen gelukkig ook een hoop vrijheden. Gewicht is een punt van aandacht, maar veel minder dan bij andere Propdobs: het ding hoeft bijvoorbeeld niet mee in het vliegtuig. Ook hoeft het geen afsluitbaar geheel te zijn, de telescoop zal toch nooit als afgesloten kist vervoerd hoeven worden. Dat scheelt onderdelen (een kofferdeksel), en ook hoeft alles niet exact in/op elkaar te passen.
De nieuwe ombouw moest wel aan paar eisen voldoen:
– Hij moet makkelijk door een deuropening van 85cm passen.
– Hij moet makkelijk in onze auto passen met (heel belangrijk!) ruimte over voor een tweede persoon-met-diens astrospullen). Ik heb waarneemmaatje Steven al beloofd dat hij en zijn 30cm Sumerian gewoon in de auto mee kan op astroreis. Dat betekent dat alles gestapeld vervoerd moet kunnen worden, niet meer dan 70cm hoog.
– Het totaalgewicht moet ongeveer gelijk zijn aan de qua volume opgeschaalde 40cm Propdob, die 20kg weegt. Qua dimensies is de 25″ 1,58x het formaat van de 16″, qua volume (en dus gewicht) betekent dat een 80kg wegende telescoop geen probleem zou moeten zijn. Gewicht is zeker niet het belangrijkste criterium, maar een opgeschaalde Propdob vind ik wel een leuk streven.
– Het zou mooi zijn als hij nog ruim voor het begin van de zomerschemering klaar zou zijn (staartje stelstelseizoen!).
Ik ben begonnen met de vangspiegelkooi. Het is een simpele dubbele ring van berken multiplex. Bovenste ring 15mm dik, onderste ring 12mm dik. Het wordt een lowrider, maar niet onder zo’n extreme hoek als nu. De extra doorkanteling van vangspiegel wordt 10gr. in plaats van de huidige 30gr. Dat kijkt een stuk prettiger, en het scheelt straks toch weer een treedje op de ladder. De focuser komt dus nog nét onder deze dubbele ring te hangen, en zal bovendien verwijderbaar worden. Het houdt de kooi lekker laag, zodat straks alles op elkaar gestapeld in de auto gaat passen – dat scheelt enorm veel ruimte. Het geheel is 76cm breed; dat wordt meteen de totale breedte van de gehele ombouw.
De Moonlite focuser wordt wel weer gemonteerd op deze telescoop, maar van de rest van de oorspronkelijke bovenkooi wordt niets hergebruikt.
De nieuwe hoofdspiegelbak is lichtgewicht uitgevoerd, met opstaande wanden van 12mm mulitplex en afgewerkt met een buitenlaag van 4mm multiplex. De trussklemmen hebben het bekende traditionele ontwerp, maar zijn voor het oog verborgen onder de bovenplaat.
De oorspronkelijke Dieter Martini 18-punts spiegelcel is op belangrijke punten verbeterd (correcte randondersteuning, mogelijkheid tot collimeren vanaf de voorzijde) en wordt gewoon hergebruikt.
De bodem van de rockerbox, de wanden van de rockerbox en de hoogtelagers zijn gemaakt d.m.v. een sandwichconstructie: een dikke plaat zacht lichtgewicht populierenhout, aan de buitenzijden bekleed met hard en dun berkenhout. Zo krijg je een lichte, maar toch zeer stijve constructie.
De eerste volledige opbouw van de telescoop, nog zonder spiegel. Zoonlief (163cm) staat ernaast om een indruk te geven van de grootte.
Om de grote en loeizware telescoop (70kg totaalgewicht) te kunnen verplaatsen heb ik een kruiwagenwiel aan de voorzijde van de rockerbox gemonteerd. Door twee lange stokken aan de andere zijde in de bak te steken, is de gedemonteerde telescoop eenvoudig rond te rijden. En via een enkele oprijplaat is het geheel makkelijk in en uit de auto te rollen – er hoeft niets getild te worden. (Op de foto zie je ook zwarte verstevigingsbuizen, bedoeld om de spiegelbak-hoogtelagercombinatie nóg steviger te maken.)
Na wat schilderwerk ziet de telescoop er zo uit:
Maar het allerbelangrijkste onderdeel mist natuurlijk nog op de foto: de spiegel! Zoals je in een eerder bericht al kon zien zag de hoofdspiegel er vreselijk uit, met een compleet verweerde coatinglaag. Bij de start van dit herbouwproject heb ik de hoofd- en de vangspiegel daarom naar een gespecialiseerd bedrijf in Frankrijk gebracht voor een nieuwe coating. Het bedrijf MCM in Sept-Sorts heeft namelijk als één van de weinigen in Europa apparatuur om optiek van dit formaat te behandelen. Omdat verzenden geen optie was, heb ik de spiegels met de auto gehaald en (enkele weken later) weer opgehaad – alles bij elkaar 2200km gereden, maar het is de moeite waard geweest. Het oppervlak ziet er weer als nieuw uit. Van de oude veegsporen is geen spoor meer terug te vinden, en van krassen is ook geen sprake. De nieuwe spiegellaag heeft een reflectiviteit van meer dan 96% en heeft daarnaast nog een speciale behandeling gekregen die het oppervlak extra waterafstotend maakt. Hierdoor krijgt vocht veel minder kans om de coating te beschadigen. De laag is reflecterender én vooral veel duurzamer dan de oorspronkelijke coating van Alluna Optics, dus feitelijk is de spiegel nu beter dan nieuw!
En hier ligt de spiegel gemonteerd in de nieuwe ombouw:
De kijker blijkt prachtig in balans, houdt z’n collimatie prima en beweegt zeer soepel. En met een totale opbouwtijd van minder dan 10 minuten (inclusief het naar buiten rijden vanuit de schuur) is hij oneindig veel praktischer dan de oude ombouw.
Maar het allerbelangrijkste: de beelden zijn adembenemend!!
First Light!
