Toen ik vanochtend nietsvermoedend een blik wierp door mijn zonnetelescoop viel ik bijna achterover van mijn krukje. Een gigantische zonnevlam was zichtbaar aan de noordoostrand van de Zon. Eén van de grootste die ik ooit heb gezien! Ik heb er natuurlijk direct een tekening van gemaakt met pastelpotloden op zwart papier. Dus iedereen die ook zo’n h-alpha telescoop heeft: kijken! Voor je het weet is hij weer weg…
Update 12 november: ASOD!
Een prachtige week voor zonnewaarnemers! Al vanaf maandag schijnt de zon overdag volop. Dit is dus al de derde dag op rij dat de kijker tijdens de middagpauze in de tuin staat opgesteld. Na het verdwijnen van AR1429 vorige week is het echter erg rustig op de zon. Er waren de afgelopen dagen vrijwel geen noemenswaardige actieve gebieden zichtbaar. Dat is jammer, maar toch is er aan de oostrand van de zon iets moois te zien: een redelijk grote protuberans die het al enkele dagen volhoudt. Ik heb er tussen 13:00 uur en 13:20 uur een tekening van gemaakt (klik op de afbeelding voor de grote versie). Hoewel er absoluut beweging zichtbaar was in de vlam bleef de algehele vorm gedurende die 20 minuten vrij constant, wat het tekenen een stuk aangenamer maakte dan bij de kolkende massa van AR1429 een paar dagen geleden.
Vandaag werd het na het optrekken van de ochtendmist een prachtig zonnige dag. Na het onverwachte spektakel op het zonsoppervlak van afgelopen zaterdag wilde ik natuurlijk even kijken hoe de Zon er vandaag bij stond. Zou er nog iets over zijn van de gigantische zonnevlam? En van het even zo reusachtige filament? In de middagpauze ben ik weer op hetzelfde stekje gaan staan als afgelopen zaterdag, en richtte mijn h-alpha kijker op de zon…
Wow! Het filament was er nog, en omdat hij in de tussentijd meer richting de aarde gedraaid was, leek hij nog langer dan de vorige keer. De dunne plasmasliert van meer dan een miljoen kilometer(!) lengte strekte zich uit van de rand tot aan het midden van de zonneschijf. Aan de zonsrand was in het verlengde van het filament een opvallende langwerpige vlam te zien. Maar ook de zonnevlam stond nog op zijn plek, nog net zo groot, maar behoorlijk van vorm veranderd. Ook had ik het idee dat hij wat minder helder was dan zaterdag. Natuurlijk schreeuwde dit weer om een schets. Helaas had ik dit keer niet zoveel tijd als zaterdag, dus heb ik niet de hele zon kunnen tekenen. Ik heb me vooral geconcentreerd op de spektakelstukken: de vlam en het filament. Als eerste heb ik de kale zonneschijf getekend met een wit pastelkrijtje op z’n kant. Met mijn vinger heb ik het grove krijt uitgeveegd tot een enigszins egale schijf. De donkere filamenten zijn eerst in grove lijnen “getekend” met een doezelaar, later heb ik ze met een zwart pastelpotlood wat meer fijne details gegeven. De zonnevlammen zijn getekend met een pastelpotlood en iets uitgeveegd met de doezelaar om hem zo realistisch mogelijk te maken. Ook deze tekening is weer met Photoshop van een kleurtje voorzien. Ik heb ook een detail-uitsnede gemaakt van de grote zonnevlam, klik op “lees verder” om deze te bekijken.
Zon, 12 nov. 2011, Pastelkrijtjes op zwart papier (A4) Klik op afbeelding voor grote versie
Het is inmiddels al weer half november en de zon komt ’s middags niet hoger dan zo’n 20 graden boven de horizon in het zuiden. Omdat ik vanuit mijn tuin niet zo laag kan kijken moet ik een ander plekje met vrij uitzicht op de horizon opzoeken om de zon te kunnen waarnemen. Dat kost allemaal wat meer tijd en gedoe, dus de laatste tijd stonden de zonnewaarnemingen op een laag pitje. Maar op een mooie zonnige zaterdagmiddag zoals gisteren begint het toch te kriebelen, en omdat ik op internet had gelezen dat er een fraai filament zichtbaar zou zijn op de zon, heb ik de 70mm zonnekijker in de auto geladen en ben ik met mijn spulletjes op een mooi plekje in de uiterwaarden bij Wilp gaan staan.
Direct nadat ik de kijker op de zon had gericht viel ik zowat achterover van mijn klapkrukje: een enorme zonnevlam was zichtbaar aan de zuidoostrand van de zon. Maar écht enorm! Het was de allergrootste zonnevlam die ik ooit heb gezien. Een monster! Zulke verschijnselen zijn niet van te voren te voorspellen: je moet echt geluk hebben om juist op dat moment door een zonnekijker te kijken. En dat geluk had ik dus blijkbaar! Aan de noordoostkant was op hetzelfde moment heel mooi het grote filament te zien als een langgerekte donkere sluier om de zonsrand krulde en tot ongeveer een derde van de zonneschijf doorliep. Ook dat filament was de grootste die ik ooit heb gezien, maar omdat die er al een dag hing was dat minder een verassing. Gelukkig had ik mijn tekenspulletjes meegenomen zodat ik dit spektakel kon vastleggen. Maar dit keer had ik ook een klein compactcameraatje bij me en heb geprobeerd wat fotootjes door het oculair te maken.
Vanochtend heb ik in plaats van een geïsoleerde zonnevlam de volledige h-alpha zonneschijf in één keer proberen te tekenen. Ik heb daar gisteravond al de voorbereidingen voor getroffen, door alvast met een pastelkrijtje een blanco zonneschijf te tekenen (diameter ong. 15cm) met een licht afnemende helderheid naar de rand toe. Deze tekening heb ik vanochtend mee naar buiten genomen om achter mijn 70mm zonnekijker de actieve gebieden erop in te tekenen. Met de sweet spot van het PST etalon heb ik de zonneschijf op verschillende vergrotingen afgescand. Vooral de middelste zonnevlekkengroep was erg actief, af en toe lichtte er een klein rond vlekje op om een minuut later weer te doven. Fantastisch om te zien. Ik ben van 10.00uur tot 11.00uur nonstop met deze schets bezig geweest, maar met dit heerlijke temperatuurtje en een bak sterke koffie erbij is dat geen straf!
Voor de heldere plages heb ik een wit pastelpotlood gebruikt (hard drukken!), voor de filamenten en andere donkere details een zwart pastelpotlood en voor de zonnevlammetje aan de rand een normaal grijs kleurpotlood. Deze zwart-wit tekening heb ik vervolgens ingescand en met Photoshop een oranjerood kleurtje gegeven. Ook heb ik de afbeelding gespiegeld zodat de orientatie weer klopt met de werkelijkheid (noord=boven, west=rechts). Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Vanmiddag was er weer een prachtige zonnevlam zichtbaar op Zon. Hij maakte onderdeel uit van een heel rijtje met protuberansen, maar deze keer besloot ik om alleen de grootste zonnevlam te schetsen bij hoge vergroting. Ik gebruikte een 6mm oculair die in mijn 70mm f/10 zonnekijker een vergroting van 116x geeft. Het was half bewolkt met veel stapelwolken, maar er zaten genoeg gaten in de bewolking om de protuberans in een kwartier tijd (tussen 12.15 uur en 12.30 uur) op papier te kunnen zetten. Snel schetsen is bij protuberansen wel een vereiste omdat binnen no-time de vorm kan veranderen. Zelfs in een kwartier tijd was bij dit exemplaar al wat vormverandering te zien. Eigenlijk best jammer, want supergeconcentreerd een uur lang zo nauwkeurig mogelijk tekenen (zoals bij deepskyschetsen) is er gewoon niet bij. Aan de andere kant is die dynamiek wel juist hetgene wat zonnewaarnemingen zo spectaculair maakt. De tekening is weer gemaakt met grijs potlood op wit papier, later negatief gemaakt en gekleurd met Photoshop.
Protuberans op de Zon, 20 minuten na elkaar geschetst. Klik op de afbeelding voor een grotere versie
Rond het middaguur werd de lucht hier in Deventer opeens strakblauw en heb ik in de middagpauze snel de opgepompte 70mm PST naar buiten gesleept. Direct viel een flinke protuberans aan de noordwestrand van de zon op. Een brede “waakvlam” met fijne parallelle lijntjes vanaf het zonsoppervlak. Twintig minuten later was de vlam nog even groot en breed, maar hij was in die korte tijd duidelijk iets van vorm veranderd. De lijntjes waren wat verschoven en de “voet” was veel breder geworden. Ik heb er 2 schetsjes van gemaakt (grijs potlood op wit papier, later met Photoshop negatief gemaakt en alle levels naar rood getrokken).
Vooral die snelle vormverandering blijft me boeien, en zorgt er voor dat ik eigenlijk iedere 5 minuten even zou willen kijken om toch vooral maar niks te missen… Verslavend!
Update: ASOD! http://www.asod.info/?p=6140
