Tag archieven: sketch

Schets: NGC 7009 (Saturnusnevel)

Ondanks vele uren waarnemen en objecten loggen tijdens onze vakantie op La Palma, heb ik gek genoeg nauwelijks behoefte gehad om te schetsen. Dat had ongetwijfeld te maken met de Calima (woestijnstof), die de hemel behoorlijk versluierde, maar ook in de betere nachten vermaakte ik me eigenlijk prima met het gewoon bekijken en loggen van al dat moois met de 40cm. Onderstaande schets is bizar genoeg de enige die ik gemaakt heb gedurende twee weken op het eiland.

Het is de overbekende Saturnusnevel, die dankzij z’n hoge oppervlaktehelderheid prima door de Calima heen prikte. Goede seeing liet een vergroting van 640x toe, en dankzij het volgplatform bleef hij prettig in beeld staan. Het blijft een bizar object, met z’n bolletjes-op-steeltjes. De centrale ster was vrij zwak, maar toch goed zichtbaar.

Zo jammer dat dit object niet zo hoog komt in Nederland, het is fantastisch om hem probleemloos zo hoog te kunnen vergroten.

Maanschets: krater Gassendi bij slechte seeing

Omdat de weersverwachtingen weer een heldere nacht voorspelden, heb ik de 127mm Maksutov ’s middags al buiten gelegd. Zo zou hij mooi op temperatuur zijn bij thuiskomst, en zou ik meteen kunnen beginnen met het tekenen van de maan bij hoge vergrotingen. De kijker was inderdaad prima afgekoeld, maar de atmosferische seeing bleek helaas slecht. Hierdoor bleef de bruikbare vergroting onder de 200x, met slechts heel af en toe een momentje haarscherp beeld.

Maar goed, ik moest en zou een schets maken, dus pakte ik vol goede moed mijn potlood erbij en begon aan het tekenen van Gassendi: een flinke krater van zo’n 110km in doorsnede aan de rand van de grote, met lava gevulde vlakte van Mare Humorum. Een deel van die lava is bij het ontstaan van Mare Humorum (waarschijnlijk ondergronds!) in de krater gevloeid, waardoor er aan de zuidwestelijke kraterrand een vrijwel vrije opening is ontstaan.

Op de kraterbodem waren veel onregelmatigheden te zien. Natuurlijk de overduidelijke centrale bergen, maar ook vage ringvormige structuren, concentrisch met de kraterrand.

Inmiddels stond de zon boven de krater vrij hoog, waardoor de beroemde “rimae” op de kratervloer helaas niet of nauwelijks meer zichtbaar waren (de seeing hielp ook niet mee uiteraard). Toch waren de piepkleine kratertjes in de hoofdkrater wél te zien. Ten zuidwesten van de centrale bergen zag ik er twee.

(Off topic detail: in de tuin was ondertussen een klein slachtpartijtje aan de gang: kat Puk had een spitsmuis gevangen, en het hoge gepiep van het arme beestje hield wel een minuut of tien aan, voordat de kat eindelijk besloot om hem alsnog op te eten.)

Schets: Komeet C/2019 Y4 (ATLAS) vanuit de achtertuin

Tja, rare dagen. Maar ook kraakhelder op zaterdagavond! Ik speelde nog even met de gedachte om met de telescoop naar de Papenslagweg te rijden, maar de kou en de harde wind hielden me uiteindelijk toch in mijn beschutte tuintje. De windvlagen vielen mee, maar het voelde evengoed nog best koud aan. De transparantie was erg goed, en ik heb dan ook veel rondgestruind tussen de vele voorjaars-sterrenstelsels in de Leeuw. Maar hoofddoel van de avond was komeet C/2019 Y4 (ATLAS), een komeetje dat volgens de “planning” nu zo rond de magnitude 13 zou moeten zijn, maar onverwacht en snel helderder aan het worden is; nu al rond de magnitude 8! Als dit zo doorgaat is de kans groot dat hij over een maandje of anderhalf makkelijk met het blote oog zichtbaar zal zijn. Maar kometen zijn wispelturig, dus niet te hard juichen…

Vooralsnog is C/2019 Y4 (ATLAS) een fraai object in de telescoop. Bij matige vergroting is het een ronde pluisbal zonder bijzondere verhelderingen, maar bij 218x is er onmiskenbaar een bijna puntvormige kern te zien. Niet in het midden, maar behoorlijk aan de WNW-zijde. Een eventueel staartje zou dan aan de tegenoverliggende kant te zien moeten zijn, maar daar was visueel niets van terug te vinden. Wel is de komeet nu overduidelijk asymmetrisch. Hopelijk vormt zich de komende periode een mooi staartje!

Ik heb er een snel schetsje van gemaakt:

Stomtoevallig: het effect van libratie vastgelegd in twee schetsen! (ASOD, 10-12-’14)

Schets_Gaus_vergelijk_libratieGisteren heb ik een schets gemaakt van krater Gauss en omgeving. Vanochtend ontdekte ik dat ik die al eerder heb geschetst, begin dit jaar. De lichtval van de vorige schets was wel totaal anders dan die van gisteren, dus leek me het leuk om ze in dezelfde oriëntatie naast elkaar te plaatsen om het verschil te laten zien in ouderdom van de Maan – het effect dat de schaduw langzaam over het oppervlak kruipt naarmate de dagen vanaf Nieuwe Maan vorderen.

Na vergelijk van de tijdstippen bleek de lunatie (de ouderdom) van beide schetsen stomtoevallig precies gelijk te zijn! Beide tekeningen zijn gemaakt op 15,5 dagen na Nieuwe Maan. En toch zit er behoorlijk verschil tussen de tekeningen onderling. Hoe kan dat nou?
Dit effect wordt veroorzaakt door de libratie, het langzame schommelen van de maanbol in zijn baan. De ouderdom van de Maan was beide keren gelijk, het zonlicht valt vanuit dezelfde hoek op het oppervlak, alleen de Maan zélf is iets geroteerd/gekanteld ten opzichte van de vorige keer! Stomtoevallig heb ik dus de libratie vastgelegd in mijn schetsen: een onverwachte verassing!
Hier wat meer uitleg over het fenomeen, met animatie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Libratie

Update: ASOD! http://www.asod.info/?p=14071

Schets: Nieuwe grote zonnevlek!

Sinds eergisteren is er na een lange periode van relatieve rust weer een nieuwe grote zonnevlek tevoorschijn gekomen op de zon. Op verschillende sites was dit al gemeld, maar pas vandaag klaarde het boven Deventer een beetje op zodat ik hem eindelijk met eigen ogen kon bekijken. Deze keer eens niet met de h-alpha telescoop, maar met de 60mm Polarex voorzien van een eenvoudig witlicht-filter vóór het objectief. De zonnevlek blijkt echt een joekel te zijn, hoog vergroten was niet nodig. Ik heb de tekening gemaakt bij een vergroting van 72x (12,5mm Ortho) met grijs potlood op wit papier. Ik moest snel schetsen, want de middagpauze was kort! Ik heb alleen het zonnevlekkengebied getekend, de rest (de gele zonneschijf, de zwarte achtergrond) heb ik achteraf met Photoshop in elkaar geknutseld. De tekening is gemaakt tussen 12.00 uur en 12.15 uur.

Klik op “Lees verder” voor een foto van de opstelling van vanmiddag. Lees verder →

Schetsje: komeet C/2009 P1 Garradd

C/2009 P1 Garradd, Terwolde, 8 maart 2012, 22.00u 22.15u, 300mm f/4 Dobson, 92x

Gisteravond was er volgens de berichten een redelijke kans op poollicht. Superzeldzaam in Nederland dus als het even kan wil ik dat natuurlijk niet missen. Het was gelukkig vrij helder, maar de volle Maan stoorde behoorlijk met zijn felle licht. Ik ben naar een doodlopend weggetje in de buurt van Terwolde gereden met vrij uitzicht op de noordelijke horizon. Als er dan iets van poollicht zichtbaar zou zijn, zou ik het in ieder geval niet missen. Omdat dit verschijnsel toch altijd erg moeilijk precies te voorspellen is, had ik om de tijd te doden mijn 30cm Dobson meegenomen. Serieus waarnemen was door het licht van de volle Maan natuurlijk onmogelijk, maar een beetje rondkijken door een telescoop tijdens het wachten is natuurlijk wel leuk.

Ik wist dat er een komeetje zichtbaar zou zijn in de buurt van de rechthoek van de Kleine Beer, en na wat rondkijken bij lage vergroting had ik hem al snel gevonden. Een vrij helder pluisje met een klein fel puntje als kern. Er was geen staartje te zien, maar dat had ik ook niet verwacht: de achtergrond was door het maanlicht helemaal lichtgrijs. Omdat ik het toch wel een leuke waarneming vond heb ik er een snel schetsje van gemaakt. De gebruikte vergroting was 92x (Vixen LVW 13mm).

Poollicht is er trouwens niet geweest, maar de komende dagen blijft de kans erop wel aanwezig. Het blijft dus spannend!

Rupes Recta – de Rechte Muur op de Maan

Rupes Recta, Deventer, 31-1-2012, 20.30h-20.50h, 75mm Polarex, 150x

Een kraakheldere vriesnacht. Temperatuur aan het begin van de avond al op -6 graden. Een snijdende wind uit het oosten. Geen weer om buiten te zijn, behalve als je gek bent. Blijkbaar was ik dat, want om 21.00 uur zat ik als een poolreiziger ingepakt achter de 75mm Polarex om de Maan te bekijken. De zonnestand zou op dat moment gunstig staan voor een merkwaardige structuur op het maansoppervlak: Rupes Recta, oftewel de “Rechte Muur”. Het is een zeer langerekte breuklijn in het zuidoosten van Mare Nubium. De breuk is meer dan 100km lang en ziet er uit als een plotseling hoogteverschil, een afgrond in de maanbodem. In werkelijkheid is de wand trouwens niet zo extreem steil als hij er vanaf de Aarde uitziet.

Gisteren stond de Zon zeer laag aan de westkant van de afgrond, waardoor het strijklicht het hoge deel verlicht, maar voorbij de afgrond de bodem niet meer raakt. Het lijkt alsof de Maan opeens ophoudt. De rand van de daarachter gelegen krater Birt wordt aan de bovenkant nog nét verlicht. Een mooi onderwerp voor een tekening. Maar man, wat was het koud! Met verkleumde vingers (ondanks de handschoenen) begon ik aan mijn schets. Ik had geen zin om een uur te priegelen bij die temperaturen dus het is een vrij grove, snelle tekening geworden. De seeing was slecht dus de vergroting bleef beperkt tot ong. 150x Ik heb getekend van 21.30uur tot 21.50uur. Toen vond ik het mooi geweest en heb ik alles gauw weer naar binnen getild. Maar ik heb er geen spijt van, want het beeld door de oude Polarex was prachtig! Misschien ga ik vanavond wel opnieuw de tuin in. Verwachte temperatuur: -9. Brrr!

Lees verder →

Lacus Mortis met krater Bürg

Lacus Mortis (vertaald: Meer des Doods) is een enorme met gestolde lava gevulde krater, ingeklemd tussen Mare Frigoris en Lacus Somniorum. De lavavlakte heeft een diameter van 151km en ongeveer in het midden bevindt zich de vrij recente inslagkrater Bürg. De doorsnede van deze krater is 39km. Als de Maan ongeveer 5 dagen oud is (zoals vandaag) staat de zon nog vrij laag boven dit gebied waardoor schaduwen lang zijn en details het best zichtbaar. Vooral de smalle rilles (Rimae Bürg; oude lavastromen die zichtbaar zijn als smalle kanaaltjes in de bodem van de lavavlakte) zijn alleen goed te zien als het licht er schuin op schijnt. Ik heb dit gebied getekend op 30 december met behulp van een 150mm f=1000mm Newton vanuit mijn achtertuintje in Deventer. De gebruikte vergroting was ongeveer 250x. De originele schets is 15 x 10 cm groot en is getekend met een wit pastelpotlood op zwart papier tussen 17.15 uur en 18.15 uur.

Komeet C/2009 P1 Garradd

Afgelopen weekend was het weer zover: het jaarlijkse waarneemweekend in Kollase, Duitsland. Al enkele jaren ga ik met een stel mede-nerds in het najaar naar het niemandsland ten zuiden van Hamburg om te genieten van de stikdonkere sterrenhemel. Binnen een straal van 500km is het volgens de lichtvervuilingskaarten simpelweg de allerdonkerste plek. We bivakkeren altijd op dezelfde plek: een tot “hotel” omgebouwde paardenstal waar we slapen op bedden van hooi in de stal. Heerlijk primitief, spotgoedkoop, en altijd weer een hele ervaring. Maar uiteindelijk gaat het natuurlijk om de sterrenhemel, en die is inderdaad nagenoeg perfect. En ook dit jaar waren de weergoden ons weer goed gezind en hebben we twee nachten prachtig kunnen waarnemen.

Eén van de objecten op mijn lijstje was komeet C/2009 P1 Garradd, op dat moment in het sterrenbeeld Hercules dat bij het invallen van de duisternis vrij hoog in het zuidwesten stond. Het is de helderste komeet van de afgelopen 2 jaar en hij zag er dan ook prachtig uit onder die donkere hemel door mijn kleine 130mm f/5 Newton. Een fel pluisje met een puntvormige kern met daarachter een breed uitwaaierende staart. In een uur tijd was de verplaatsing (richting het westen) duidelijk waarneembaar. Ik heb er een schets van gemaakt waarbij ik voor de sterren een zwarte fineliner heb gebruikt en voor de komeet zelf een HB potlood. Eénmaal terug in Nederland heb ik de tekening ingescand en negatief gemaakt.

De maansverduistering van 15 juni 2011

Enkele minuten na totaliteit - pastelpotlood op zwart papier (klik op de afbeelding voor grotere versie)

Het is alweer een tijdje geleden dat ik een artikeltje op deze site heb geschreven. Dit vanwege mijn astrovakantie naar La Palma (waar ik binnenkort een verslagje over zal plaatsen). Ik ben nog geen week terug, en er stond direct al een astronomisch hoogtepunt op de agenda: een totale maansverduistering! Maar wel eentje die lastig waarneembaar zou zijn: volop in de schemering en heel erg laag boven de horizon. Vrij uitzicht en helder weer waren dus een must gisteravond, toen ik met meerdere waarneemvrienden op een dijk in Wilp ben gaan staan met vrij uitzicht op de zuidoostelijke horizon. De Maan zou om 22.00 uur volledig verduisterd opkomen…

Helaas hing er op dat tijdstip nog een dikke strook bewoking in die richting, maar naarmate de tijd verstreek schoof die band steeds verder richting het noordoosten. En rond 23.00 uur zagen we de eerste glimp van de volledig verduisterde maan: een diep roodbruine bal, nog geen 5 graden boven de horizon. Lees verder →