Het is zover! De bouw van mijn toekomstige hoofdinstrument kan beginnen. De spiegels zijn nog niet gearriveerd, maar het ontwerp zit al grotendeels in mijn hoofd. Enkele dingen kan ik dus alvast gaan maken zodat de kijker hopelijk op tijd klaar is voor het waarneemweekend in Kollase (Noord-Duitsland) begin september.

Het eerste onderdeel is de hoofdspiegelcel. Volgens berekeningen zal dat een zespuntscel moeten worden. Voorheen maakte ik altijd driepuntscellen voor mijn Dobsons. Die zijn erg eenvoudig om te maken, maar omdat de 300mm spiegel erg dun is zijn zes steunpunten nodig om vervormingen tegen te gaan. Ik heb daarvoor een spiegelcel ontworpen die slechts 15mm dik wordt. Omdat het uiteindelijke te vervoeren kistje zo klein mogelijk moet blijven is iedere cm meegenomen. Ik heb er alvast een ruwe schets van gemaakt om te laten zien wat het idee is. Het wordt een houten cel van 13mm dik met in het midden een gat voor een ventilator. De randondersteuning zal bestaan uit drie metalen hoekijzers, aan de “onderzijde” 90 graden uit elkaar. De ondersteuning aan de achterzijde bestaat uit 3 wipjes waarvan de uiteinden r=0,6 vanuit het midden van de spiegel tegen de achterkant rusten. Zo zal de druk straks op ieder steunpunt exact gelijk zijn en het gewicht van de spiegel wordt gelijkmatig verdeeld.

Die wipjes worden niet bovenop de cel gemonteerd maar aan de zijkanten. Ze kantelen om M5 boutjes die in de zijkant van de houten plaat worden gedraaid, dit om hoogte te besparen. Vanaf de bovenzijde draai ik 3 lange bouten door de cel die straks door gaten in de bodem van de spiegelbak worden gestoken. Door sterke drukveren tussen de cel de bodemplaat te plaatsen en een gripbout over de uiteinden te draaien kan de kijker straks heel makkelijk gecollimeerd worden.

Update 31 juli 2010:

Inmiddels ben ik al aardig op weg met de vangspiegelkooi. Hij is gemaakt van 6mm multiplex voor de ringen en 3mm buigzaam multiplex voor de binnenwand. De hoogte is in totaal 11 cm, de binnendiameter is 32cm en de buitendiameter 35cm. Ik heb trouwens besloten om de kijker niet in zijn geheel vliegtuighandbagage-geschikt te maken. Het zou wel kunnen, maar dan zou ik dunner hout moeten gebruiken voor de spiegelbak en de rockerbox waardoor het geheel minder stevig wordt. Ik heb daarom bedacht dat ik de spiegels apart meeneem in de handbagage en de ombouw in de koffer stop (volgepropt met kleren e.d. om wel zoveel mogelijk ruimte te benutten). Eenmaal aangekomen op de plaats van bestemming is alles weer makkelijk samen te voegen tot één kofferdobson.

Update 3 augustus 2010:

Het schiet al aardig op. Ik heb van Orion Optics vernomen dat de spiegel op dit moment gepolijst wordt en dat hij deze maand nog verstuurd zal worden. De spiegel zal dus wel binnen zijn voor het Kollase-weekend. En ook de bouw van de rest van de telescoop gaat lekker vlot. De afgelopen dagen heb ik de vangspiegelkooi afgemaakt en de spiegelcel + hoogtelagers zijn ook al bijna klaar.

De vangspiegelkooi is nu voorzien van een focuser (2″ helical van TS) en een voetje voor de red dot zoeker. Ook heb ik 4 “pootjes” aan de onderkant tegen de ring gelijmd met bevestigingspunten voor de trusses.

Het ontwerp van de twee banaanvormige hoogtelagers is helemaal gejat van Dieter Martini, voor hoogtelagers is dat wat mij betreft gewoon het mooiste ontwerp. Ze hebben een werkzame buitendiameter van 45cm, maar omdat het niet volledige halve cirkels zijn, zullen ze straks naast elkaar in het kistje van ong. 38cm gaan passen. Omdat ik nog niet precies weet wat de exacte binnendiameter van het kistje gaat zijn, heb ik de punten nog niet afgerond. Als het kistje eenmaal af is kan ik net zoveel van de bananen afzagen tot ze precies erin passen.

Ook voor de 6-punts hoofspiegelcel geldt dat ik hem nog niet helemaal af kan maken. Omdat ik de exacte diameter van de hoofdspiegel pas weet als ik hem heb kan ik de randondersteuning nog niet plaatsen. Dit is een nauwkeurig werkje waarvoor ik de diameter op de millimeter nauwkeurig moet weten.

In ieder geval is de ondersteuning aan de achterzijde al klaar. De 3 wipjes draaien soepel en het geheel is lekker stevig.

Update 5 augustus 2010:

En weer een stapje verder! De hoofdspiegelbak is gezaagd en in elkaar gezet. Ik heb aan de zijde die straks de voorkant van de dobson wordt 2 gaten gezaagd voor ventilatoren. Die blazen lucht over het oppervlak van de spiegel voor goede koeling. Aan de tegenoverliggende zijde heb ik 4 gaten geboord waar de lucht de telescoop weer kan verlaten.

Ik heb deze keer ook de knopjes voor de trussbevestigingen zelf gemaakt van hout, niet omdat dat nou zo veel beter is dan vleugelmoertjes of iets dergelijks, maar ik vond het gewoon leuk om te doen! De blokjes die je op de bodem van de spiegelbak ziet houden de vangspiegelkooi op de juiste hoogte zodat de vangspiegel de hoofdspiegel niet gaat raken als alles ingepakt is.Verder zijn de hoogtelagers (de bananen) of hun definitieve lengte afgezaagd.

Nu is het wachten tot de hoofdspiegel arriveert voordat ik verder kan…..

Update 10 augustus 2010:

Vangspiegelkooi voorzien van spider (by Sumerian Optics), plakvelours aan de binnenzijde en blanke lak aan de buitenzijde.

Update 20 augustus 2010:

Het begint spannend te worden: het schiet lekker op met de ombouw, maar de spiegel is nog steeds niet binnen. En Kollase is al over drie weken! Arg!

Maar goed: de OTA en de bananen zijn nu geschilderd. De trussbevestigingen aan de bovenkant zijn nu ook klaar. De trusses zijn ruim op lengte gezaagd (later zaag ik ze precies op lengte als de spiegel er in ligt). De OTA is dus nu zo goed als af en je krijgt al een aardige indruk van hoe de kijker er straks uit gaat zien. Ik heb meteen even van de gelegenheid gebruik gemaakt om te kijken of de vangspiegel netjes in collimatie blijft (met behulp van een lasercollimator). Dat is gelukkig het geval!

In één van de hoekjes van de spiegelbak heb ik twee schakelaartjes geplaatst voor de bediening van de ventilatoren die er later nog in komen:

Update 7 september 2010

Het waarneemweekend in Kollase komt nu wel erg dichtbij, en de spiegels zijn er nog steeds niet. Het is nu dinsdag en we vertrekken a.s. vrijdag. Maar het zal me niet gebeuren dat de spiegels donderdagmiddag arriveren en ik toch geen grote Dob heb voor Kollase. Daarom toch maar verder gegaan met de ombouw. Een paar zware boeken die samen ongeveer evenveel wegen als straks de spiegel heb ik in de spiegelbak gelegd om het balanspunt te bepalen. Zo supernauwkeurig luistert dat nou ook weer niet omdat ik sowieso een balansveer nodig hebt. De sterkte daarvan kan ik later precies aanpassen aan het balanspunt, maar in ieder geval zit ik nu heel erg in de buurt.

Het betekent wel dat de telescoop nu bijna klaar is! Er zijn nog een paar kleine dingetjes die moeten gebeuren:

– trusses precies op lengte zagen en zwart spuiten

– ventilatoren bevestigen

– koffersluitingen bevestigen

– uitsparingen maken voor de teflonblokjes ( zodat de kist beter sluit)

Robbert heeft voor mij met weerstandsdaad een vangspiegelverwarming gemaakt zodat ik in ieder geval niet bang hoef te zijn voor een beslagen vangspiegel. Bedankt, Robbert

Ik ben nu zo dicht bij het eindresultaat dat de spiegel desnoods 5 minuten voor vertrek naar Kollase binnen kan komen. (Hij zou deze week verstuurd worden dus het wordt nog spannend!)

Update 22 september 2010: Klaar!

Het heeft even geduurd voor er weer een update in dit topic kwam. Een dag(!) voor vertrek naar Kollase kwam op het nippertje de 300mm hoofdspiegel binnen! Niets te vroeg, want na een avond stressen en klussen in de schuur had ik het dan toch voor elkaar: 15 uur voor vertrek had ik mijn Dobson werkend! Wat een geluk.

Het waarneemweekend was overigens schitterend met een sterrenhemel zoals ik zelden heb gezien! Binnenkort zal ik daar nog wel een verslagje over schrijven op deze site, maar eerst maak ik dit bouwverslag compleet met het eindresultaat van mijn 300mm f/4 reisdobson aan de hand van een beknopte opbouwinstructie:

Allereerst een foto van het te vervoeren kistje. De afmetingen zijn 410mm x410mm x195mm en het totaalgewicht is ongeveer 10kg. De trusses zijn de enige onderdelen die apart vervoerd worden (evt. in een PVC buis, die maak ik later nog):

De kist met het deksel eraf. De grote zwarte schijf is het lichtschild voor tegenover de focuser:

Allereerst worden de 8 trusses aan de onderzijde van de spiegelbak vastgedraaid. De L-profielen hebben onderaan een vorkje die je om een boutje in de spiegelbak schuift. Het aandraaien van een moertje zet de truss vast. Op de foto zie je de hoogtelagers nog in de spiegelbak liggen. Het geheel wordt bovenop de deksel van het kistje gezet, waardoor die nu dienst doet als draaiplateau:

Vervolgens worden de hoogtelagers aan de zijkant van de spiegelbak gemonteerd met één moer. Om te voorkomen dat de lager gaat draaien om die ene moer zit er nog een extra pinnetje aan de binnenzijde van de lager die precies in een gaatje in de spiegelbak past:

Vervolgens kan de vangspiegelkooi bovenop de trusses gemonteerd worden volgens hetzelfde principe als aan de onderzijde. Het grote zwarte stuk stof is de shroud (voor mij op maat gemaakt door de moeder van Steven, dank daarvoor!!), die wanneer alles vast zit, naar beneden tot aan de hoofdspiegelbak getrokken wordt. De shroud voorkomt dat lichaamswarmte in de lichtweg komt en zo het beeld verstoord. Ook dient hij als een soort grote dauwkap voor de hoofdspiegel waardoor deze niet kan beslaan. Tijdens vervoer kan hij om de bovenkooi blijven zitten;

Dan de laatste stapjes. De shroud wordt om de trusses getrokken, de zoeker en het lichtschild worden gemonteerd en de kijker is klaar om gecollimeerd te worden.
(Het batterijhoudertje met de snoertjes is de stroomvoorziening voor de vangspiegelverwarming. Dit voorkomt dat de vangspiegel tijden vochtige nachten beslaat. De batterijhouder voor de ventilatoren van de hoofdspiegel zit achterop de hoofdspiegelbak.)

Dit hele opbouwproces duurt met wat oefening ongeveer 5 minuten. Maar zelfs dat kan in koude winternachten al irritant lang zijn. Gelukkig is de kijker zo kort dat hij opgebouwd en al op de achterbank kan liggen, en dat scheelt toch weer tijd. Je hoeft dan ook niet collimeren, wat wel na iedere opbouw- en afbreeksessie gedaan moet worden. Eigenlijk een 30cm f/4 grab ’n Go kijker, dus! Het helemaal “opvouwen” tot kofferdob is in de praktijk dus eigenlijk alleen nodig als je hem meeneemt in een volgepakte auto of in het vliegtuig.