WAARSCHUWING: Verbouw je zonnekijker alleen als je 100% zeker weet wat je doet. Zo niet, bestaat er kans op serieus oogletsel! Dit verslag is puur bedoeld om te vertellen hoe ik mijn PST gemodificeerd heb, en is geen leidraad voor anderen. Knutselen aan zonnekijkers is geheel voor eigen risico!

Als sinds de aanschaf van mijn Coronado PST H-alpha zonnetelescoop speelde ik met de gedachte om hem uit elkaar te halen en de onderdelen te gebruiken in een grotere kijker waardoor hogere vergrotingen mogelijk zijn en meer detail zichtbaar wordt. Na veel verschillende artikelen op internet hierover te hebben gelezen en na intensief mailverkeer met iemand die meerdere van dit soort projecten heeft uitgevoerd durfde ik zelf ook in het diepe te springen en aan de slag te gaan. LET OP: onderstaande informatie geldt alleen voor de nieuwe types PST met blauwe objectiefcoating!!

Allereerst moest ik bepalen wat voor “donortelescoop” het meest geschikt zou zijn om hiervoor te gebruiken. Er zijn een paar vaste punten die hiervoor belangrijk zijn:

-Het etalon van een PST (eigenlijk het hart van de H-alpha kijker) heeft een diameter van 20mm en de voorzijde ervan MOET precies 200mm binnen het brandpunt geplaatst worden voor een optimale werking. Dit betekent dat op die plaats in de lichtweg de lichtbundel niet groter moet zijn dan de diameter van het etalon. Dit is pas (ongeveer) het geval bij kijkers met openingsverhoudingen van f/10 en hoger.

-Omdat het standaard blocking filter (vlak onder de oculairhouder) een diameter van maar 5mm heeft, is het maximale beeldveld erg klein. Zelfs bij een 10mm Plossl is al vignettering zichbaar aan de rand. Hoe groter de f/10 donortelescoop, hoe kleiner het beeldveld. Een 90mm f/10 kijker zou dus in combinatie met een 10 plossl een minimale vergoting van 90x hebben. Veel te hoog bij zo’n smal beeldveld. Een goed compromis bleek een oude Japanse 60mm f/11,7 kijker te zijn die ik nog op zolder had liggen. De 10mm plossl geeft daarin een vergoting van 70x en de zon past nog net in zijn geheel in beeld. Ideaal!

-Het etalon kan op den duur beschadigd raken raken wanneer er veel gebundeld zonlicht doorheen wordt gejaagd en daardoor minder goed gaan werken. De originele PST heeft een kleine objectieflens van 40mm wat het etalon prima kan hebben, maar een 60mm objectief zal twee keer zoveel energie op het etalon af sturen. Het etalon moet dus een bescherming krijgen in de vorm van een filter dat infraroodstraling tegenhoudt. Dit kan in de vorm van een 60mm (duur) filter voor het objectief, maar ook door een kleiner filter (goedkoop) dichter bij het etalon. Bij een 60mm telescoop is de warmteontwikkeling niet dusdanig groot dat zo’n filter oververhit zal raken halverwege de lichtweg. Het biedt op een goedkope manier voldoende bescherming voor het etalon. Voor grotere kijkers is dit trouwens niet meer het geval en MOET er echt een objectieffilter gebruikt worden!! Overigens heeft dit niets te maken met eventueel gevaar voor je ogen. Het extra filter is niet om je ogen te beschermen, maar om de levensduur van het etalon te verlengen. Mocht zo’n filter onverhoopt toch sneuvelen door oververhitting zal zelfs het kale etalon plus het ERF filter (onder het blocking filter) altijd voldoende bescherming bieden voor je ogen.

Met al deze informatie en een geschikte donortelescoop voorhanden kon ik beginnen met het ombouwen. Hiervoor moest eerst de PST uit elkaar gedraaid worden. Allereerst moest de originele kijkerbuis+objectief verwijderd worden. Omdat Coronado liever niet heeft dat je rommelt met zonnetelescopen (waarom nou toch) is de kijkerbuis met een soort Loctite metaallijm op het etalon geschroefd. Met je blote handen krijg je die buis er dus met geen mogelijkheid af. Ik heb daarom de zwarte prismabehuizing tussen twee plankjes in een bankschroef gezet en met behulp van een bandsleutel voldoende kracht op de buis kunnen zetten om hem los te draaien. Er was erg veel kracht voor nodig om hem los te krijgen, maar het is gelukt.

De voorzijde van het etalon is voorzien van vrouwelijk M50x1 schroefdraad. Een 2″ insteekhuls van een zenitprisma bleek hetzelfde draad te hebben (hoewel er ook speciale PST-schroefdraad naar 2″ adapters verkrijgbaar zijn) dus dat scheelde al weer. In deze 2″ insteekhuls kan het het IR-blocking filter geschroefd worden om het erachter liggende etalon te beschermen.

Nu was het zaak om de PST unit op je juiste plek (met de voorzijde van het etalon op 200mm binnen focus) te bevestigen op de 60mm donortelescoop. Het brandpunt van de 60mm kijker bleek precies 240mm achter de kijkerbuis te liggen. Met wat ringen en adapters die ik nog had liggen heb ik een 2″ insteek gemaakt op exact de juiste afstand. Wanneer ik de PST unit nu in de 2″ insteek plaats bevindt het etalon zich precies op 200mm binnen focus. Scherpstellen gebeurt overigens gewoon op dezelfde wijze als bij de oorspronkelijke PST, met het knopje achterop de PST-unit. In principe was mijn 60mm PST daarmee nu klaar.

Alleen moet het IR-blocking filter nog binnen komen… Om toch te kunnen kijken of het geheel werkt en in focus komt heb ik om te testen het objectief afgediaframeerd tot 40mm zodat het etalon even sterk belast wordt als in de oorsponkelijke setup. Vanmiddag heb ik de kijker op een oude montering geplaatst en tussen de wolken door op de zon gericht. En alles werkt naar behoren! Het beeldveld is net voldoende om de volledige zonneschijf in beeld te kunnen krijgen en het beeld is nu al opmerkelijk veel scherper dan met de originele objectieflens. Het heeft waarschijnlijk iets met het afdiafragmeren te maken (het is nu 40mm f/17,5 tegenover 40mm f/10). Ook heb ik heel eventjes zonder diafragma gekeken met de volle opening van 60mm. En wat een ongelofelijk verschil is dat met de originele PST. Vergroting van 70x is geen enkel probleem, een zonnevlammetje aan de rand was groter en veel gedetailleerder zichtbaar. Een vergroting rond de 70x vond ik bij witlichtwaarnemingen al het prettigst, en nu is dat ook mogelijk in H-alpha zonder dat het beeld te donker of te onscherp wordt, en bij een grotere uittreepupil (dus geen last van floaters in je oog). Ik ben nu al ontzettend tevreden, ik kan niet wachten tot het filter binnen is en ik de kijker langer op de zon kan richten. Eigenlijk begrijp ik niet dat de PST niet origineel in deze vorm wordt verkocht, met een 60mm f/12 lens. Het maakt de kijker nauwelijks duurder om te maken, en de prestaties schieten omhoog.