Ik liep al een tijdje in mijn hoofd te bedenken wat nou de grootst mogelijke telescoop zou zijn die je een beetje comfortabel mee op vliegvakantie zou kunnen nemen…
Ik heb ooit eerder met die gedachte gespeeld en kwam toen uit op een 30cm f/4. Zo’n Dobson is met een beetje geluk nog in zijn geheel als handbagage mee te nemen (als ze tenminste niet bij de incheckbalie het pakketje gaan wegen). De kans is groot dat alles gewoon goed gaat. Ik heb 40cm spiegels van 13kg door de controle zien gaan, maar ik speel toch liever op safe, want als ik ergers geen zin in heb is het gedoe op het vliegveld. Daarom nam ik de 30cm f/4 sowieso al niet in zijn geheel mee als handbagage, maar stopte ik de ombouw in de ruimkoffer en de spiegel in mijn rugzak (want telescoopspiegels via de transportglijbanen en koffersmijters van Schiphol: liever niet). Netjes volgen alle richtlijnen – geen stress!

Maar… als je de kijker toch altijd op die manier vervoert zou het allemaal nog best een tandje groter kunnen, toch?

Ik ben voor deze Dobson uitgegaan van de handbagage-richtlijnen van Transavia, die op La Palma vliegt. De maximale maten zijn dan 35x25x55cm met een maximum gewicht van 10kg. De allergrootste hoofdspiegel die nog binnen de regels mee zou kunnen is dus een 35cm. En omdat hij ook nog ergens in vervoerd moet worden mag hij ook niet zwaarder zijn dan een kilo of 9. De koffer-ombouw (plus trusses) kan dan gewoon in de grote ruimkoffer mee. Als die ombouw ook lekker licht blijft is dat geen enkel probleem. Ook niet qua ruimte, omdat je desnoods de lege ombouw zelf nog helemaal kan vullen met kleren. Ik heb dit nu een aantal keren met een 30cm gedaan, en voorzie dan ook geen enkel probleem voor een 35cm.
Nog een belangrijk punt voor mij bij een vakantiekijker: hij MOET te gebruiken zijn zonder waarneemstoel! Zo’n stoel kan er simpelweg niet meer bij, en het comfort van zittend waarnemen is een enorm belangrijk argument. Ik kijk liever een hele nacht zittend door een 30cm dan staand door een 40cm. De maximale brandpuntsafstand (rekening houdend met mijn lengte, de zithoogte van een bierkratje/stoel en de manier waarop ik de kijker wil bouwen) mag maximaal zo’n 1400mm zijn. Dat maakt het een f/4, wat ik persoonlijk nog behoorlijk acceptabel vind voor mijn oculairen (Vixen LVW’s).

Ok, een 350mm f/4 dus.

Dan de bouw zelf. Ik heb contact gehad met Jean Pierre Grootaerd van de Universteit in Gent en hij kon een spiegel slijpen die aan de specificaties voldoet. De maat van 35cm is namelijk nogal afwijkend van wat er commercieel verkrijgbaar is. 350mm is namelijk vaak 14″ (355mm) en dus nét te groot. Met een dikte van 30mm zou hij ook onder het streefgewicht blijven en is een 6-punts spiegelcel voldoende. Perfect dus! Hoe groot het uiteindelijk pakketje gaat worden weet ik nog niet, maar het zal ongeveer 47x47x18 worden. Update: uiteindelijk is het 46x46x16 geworden. Dat zou vast kleiner kunnen, maar ik wil zo min mogelijk compromissen sluiten v.w.b. stevigheid en opbouwgemak. Het gebruik van een enkele ring (een dubbele ring is altijd steviger) vond ik al compromis genoeg…

De bouw begon eind september 2013 met de vangspiegelring en de hoogtelagers:

De vangspiegelhouder bestaat uit een enkele ring met een 3-vane spider. Het is het enige onderdeel dat van berken-multiplex is gemaakt. Dit is stijver (maar helaas ook een stuk zwaarder) dan populieren-multiplex, waar de rest van de kijker van gemaakt wordt. De rest van de kijker is door de bouwvorm makkelijker stijf te maken, maar de ring moet het puur van het materiaal zelf hebben. Hij is gelukkig zeer stevig geworden! Ik heb hem 25mm breed en 33mm dik gemaakt. De focuser is een KineOptics HC-2. Superlichtgewicht en erg goed. (nieuw besteld vanuit Amerika. In Europa kosten die krengen maar liefst 140-150 Euro, en zelfs inclusief verzend- en invoerkosten ben je bij KineOptics zelf goedkoper uit. Mazzeltje: mijn pakketje is blijkbaar niet gecontroleerd en ik heb dus niet hoeven bij te betalen. De focuser heeft mij incl. verzenden 91 Euro gekost. Nog duur voor wat het uiteindelijk is, maar wel een enorm verschil met bestellen in Europa.)
De trussverbindingen zijn met de knopjes vanaf de bovenzijde aan te draaien, de manier van klemmen is dusdanig dat lichtjes aandraaien met twee vingers al een vaste klemming gaat geven. (verderop in dit verslag meer daarover). Zoals op de foto weegt hij ongeveer 1100 gram. De rondom ingefreesde richel zorgt er straks voor dat de shroud niet afzakt.

24 september 2013

Twee avondjes zagen en frezen:

Er gaan nog wat hoekjes af, want de spiegelbak krijgt een afgeschuinde bodem. Natuurlijk komt er een rond gat in de baffle (als je goed kijkt zie je de potloodlijn), en er komt nog een dichte onderplaat met ventilator op (maar pas als laatste, na het monteren van de spiegelcel).

26 september 2013

Vanmiddag ben ik weer even een uurtje aan het frezen geslagen. Er zit een gat in de baffle en de voorkant van de bak is afgeschuind. De baffle heeft een extra uitsparing waar de focuser in zakt. Opgebouwd zal dit wel op de één op andere manier afgesloten moeten worden, anders werkt de Mauro-koeling niet goed.

4 oktober 2013

De trussbevestiging op de hoofdspiegelbak. De gaten zijn met behulp van een kolomboor onder een hoek van 9 graden in het hout geboord. Omdat de blokken zowel tegen de zijwanden als op de 12mm dikke baffle gelijmd zijn zijn de hoeken superstevig geworden. De aluminium 6-punts spiegelcel (van bovenaf collimeerbaar met twee draaiknoppen) is op de foto ook goed te zien:

5 oktober 2013

De trussbevestiging aan de bovenzijde wilde ik zo simpel mogelijk houden. Ik wilde ook geen grote knoppen, vanwege de beperkte ruimte. Ik heb daarom een idee van Achim Strnad gedeeltelijk overgenomen. Het enige probleem bij Strnads ontwerp is dat er niet-meedraaiende klemkoppelingen nodig zijn: met een gewone moer draait alles gewoon mee en wordt en dus niks vastgeklemd. Daar is bij mijn kofferdob geen ruimte voor, dus ik heb dit opgelost door een boutje met inwendig schroefdraad te gebruiken (kastkoppeling van de Ikea).

Wanneer je de trussklem-vork tegen dit busje aandrukt draait hij niet mee, waardoor je je boel eenvoudig kan aandraaien met een boutje via de bovenkant. Het busje schuift omhoog tijdens het aandraaien en zo trek je het hoekprofiel strak tegen de bovenring:

Dit systeem heeft ook het voordeel dat er nauwelijks kracht nodig is om een stevige verbinding te krijgen. Met twee vingers aandraaien is voldoende: de krachten op de truss zijn precies haaks op de klemrichting. Ik ga de klemmetjes natuurlijk nog mooi afronden en zwarten, maar zo ziet het er op dit moment uit:

11 oktober 2013

Ik heb genoeg plankjes van de rockerbox klaar om alvast te kijken hoe hoog het geheel ongeveer wordt. Zoals de kijker er nu opgebouwd bij staat is de oculairhoogte in het zenit precies 129 cm. Getest met een normale stoel ernaast kan ik comfortabel door het oculair kijken, ook op andere kijkhoogtes. Het geheel wordt straks nog een cm of 2 hoger door het draaiplateau (hij draait niet op het kofferdeksel, da’s simpelweg te hoog), maar de trusses zullen ook nog ongeveer 2cm worden ingekort. Perfect dus!

20 oktober 2013

Ik heb de rockerbox verder afgemaakt, gelijmd en gebeitst. Op de één of andere manier komt de kleur op mijn scherm nooit echt over zoals in werkelijkheid, in werkelijkheid vind ik de kleur wat minder oranje-gelig dan op de foto. Ik heb voor de Formica ring aan de onderzijde een passende cirkelvormige sleuf gefreesd waar de ring precies in past. Zo ligt de ring wat dieper. Een specifieke functie heeft dat niet, maar ik vond het gewoon wat mooier dan de ring er simpelweg tegenaan lijmen.

Aan de onderkant van de spiegelbak heb ik alvast een vierkant gat gemaakt waar de ventilator straks in komt. over dat vierkante gat heb ik een ring gelijmd met een binnendiameter gelijk aan de ventilatorbladen. De ring heeft aan de spiegelbak-kant een vierkante uitsparing waar de ventilator in past, dat is weer 4mm extra ruimte tussen spiegel en ventilator. Op de eerste foto in deze post zie je wazig een ronde uitsparing in de bodem van de rockerbox; hier past de ventilator-ring weer precies in.

8 november 2013

Ondertussen probeer ik ook mijn best te doen om de spiegel een mooie behuizing te geven. Zoals gezegd ben ik niet helemaal tevreden over het buitenste deel van de koffer (de rocker + deksel). Hij sluit net niet 100% mooi op elkaar. Gelukkig weet ik waar dat aan ligt: ik had de zijkanten tegelijkertijd en uit hetzelfde stuk hout moeten maken. Ooit maak ik dat nog wel een keertje opnieuw.

Wat wel naar mijn tevredenheid gelukt is, is de inhoud van het koffertje. Alles past mooi in elkaar. Hier een kijkje onder de motorkap:

16 november 2013

Tijdens een bijeenkomst van telescopenbouwers bij Volkssterrenwacht Nijmegen heb ik van Jean Pierre de handgeslepen spiegel in ontvangst genomen. Ik heb hem meteen in de Dobson kunnen leggen en alles is prima in balans! BLIJ!!

(Binnenkort neem ik de complete kijker mee naar buiten voor een paar mooie foto’s. Wordt dus nog vervolgd!)