Categoriearchief: Verslagen

Stomtoevallig: het effect van libratie vastgelegd in twee schetsen! (ASOD, 10-12-’14)

Gisteren heb ik een schets gemaakt van krater Gauss en omgeving. Vanochtend ontdekte ik dat ik die al eerder heb geschetst, begin dit jaar. De lichtval van de vorige schets was wel totaal anders dan die van gisteren, dus leek me het leuk om ze in dezelfde oriëntatie naast elkaar te plaatsen om het verschil te laten zien in ouderdom van de Maan – het effect dat de schaduw langzaam over het oppervlak kruipt naarmate de dagen vanaf Nieuwe Maan vorderen.

Na vergelijk van de tijdstippen bleek de lunatie (de ouderdom) van beide schetsen stomtoevallig precies gelijk te zijn! Beide tekeningen zijn gemaakt op 15,5 dagen na Nieuwe Maan. En toch zit er behoorlijk verschil tussen de tekeningen onderling. Hoe kan dat nou?
Dit effect wordt veroorzaakt door de libratie, het langzame schommelen van de maanbol in zijn baan. De ouderdom van de Maan was beide keren gelijk, het zonlicht valt vanuit dezelfde hoek op het oppervlak, alleen de Maan zélf is iets geroteerd/gekanteld ten opzichte van de vorige keer! Stomtoevallig heb ik dus de libratie vastgelegd in mijn schetsen: een onverwachte verassing!
Hier wat meer uitleg over het fenomeen, met animatie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Libratie

Update: ASOD! http://www.asod.info/?p=14071

De ‘verborgen’ radiotelescopen van Westerbork

De meeste mensen kennen de lange rij van radiotelescopen bij Westerbork wel. Goed bereikbaar via het bekende Melkwegpad, en vooral in de weekenden drukbezocht. Maar voor wie ze ter plaatse gaat tellen merkt al gauw dat er maar twaalf zichtbaar zijn in plaats van de veertien die op Wikipedia genoemd worden. Een kilometer verderop naar het oosten staan er namelijk nog twee, verscholen in de bosjes, die overigens identiek zijn aan de andere twaalf. Omdat ik deze twee schotels nog nooit gezien had, besloot ik ze afgelopen weekend eens op te zoeken.

Net als de andere radiotelescopen zijn de twee buitenbeentjes niet bereikbaar met de auto. In een ruim gebied rondom de sterrenwacht is een storingsvrije zone ingericht waar gemotoriseerd verkeer en mobiele telefoons niet toegestaan zijn. We moesten onze auto dus enkele kilometers vóór de schotels parkeren en het laatste stuk lopen. Een mooie wandeling tussen de weilanden, over een mulle zandweg. Lees verder →

Seizoensafsluiter: de laatste uurtjes duisternis in Lochem

Dit weekend waren de laatste écht donkere uurtjes van het seizoen; pas in de laatste nachten van juli zal het weer astronomisch donker worden. Gelukkig werd het (voor mij toch wat onverwacht) ontzettend helder op de avond van 2 mei. Ik ben in mijn eentje naar de vaste waarneemstek in bij Lochem gereden en heb de 350mm Kofferdobon opgesteld. Omdat de complete kijker opgebouwd in de auto past en er makkelijk uit te tillen was dit in een minuutje gebeurd. Dit was trouwens voor deze kijker de eerste echt goede nacht, dus een mooie gelegenheid om te zien wat hij op deepskygebied waard is.

Het was weer een lekker avondje de astrotoerist uithangen. Geen die-hard waarneemuitdagingen, maar lekker struinen door de voorjaarshemel met het atlasje op schoot. De wind die tijdens het opstellen van de kijker nog best pittig was, ging steeds meer liggen. Het was wel koud, een graad of 3. Maar wat een hemel: qua transparantie echt één van de beste waarneemnachtjes die ik heb gehad dit jaar!

Lees verder →

Met de Polarex naar Bussloo – Landelijke Sterrenkijkdagen 2014

Afgelopen weekend werden de Landelijke Sterrenkijkdagen weer georganiseerd. Vrijdagavond zou ik eigenlijk naar Leusden gaan voor de publieksavond, maar helaas viel dat letterlijk in het water. Toch wilde ik graag iets doen in het kader van de Landelijke sterrenkijkdagen en daarom ben ik de volgende dag met mijn kijker naar Volkssterrenwacht Bussloo gegaan om het publiek naar de Maan en Jupiter te laten kijken.
Het was krankzinnig druk! Rond de 400(!) bezoekers op de sterrenwacht, waarvan het merendeel eventjes door mijn kijker kwam kijken. Opvallend veel kinderen, waarvoor de Polarex de ideale kijkhoogte bleek te hebben. Topavond dus!

Lees verder →

Royal Astro R-63 – Foto van de reuzenzonnevlek

Wat kun je soms toch blij zijn dat je alles bewaart! Uit een verzamelbak vol rare ringen en adapters heb ik vanochtend een combinatie in elkaar kunnen draaien waarmee ik mijn camera op mijn nieuwste aanwinst, een 60mm Royal Astro R-63, kon schroeven, en ermee in focus kom. Met een stukje zonnefolie voor de lens heb ik daarmee vanmiddag de grote zonnevlek (die deze dagen goed te zien is) gefotografeerd. Vanuit de voortuin, want zo laag (15 graden hoog in het zuiden) kan ik in mijn achtertuin niet kijken. De seeing was niet best, maar uit een heel rijtje opnamen bleken er een paar toch heel aardig gelukt. Eentje ervan heb ik met Photoshop een kleurtje gegeven.

Nova Delphinus 2013 – nieuwe foto’s

De op 14 augustus ontdekte nova in het sterrenbeeld Dolfijn is nog steeds erg helder. Hij is al wat over zijn top heen, en zakt heel langzaam terug in helderheid. Helaas was het tijdens zijn maximum (ongeveer magnitude 4,7) bewolkt in Nederland, maar gisteravond heb ik de nova opnieuw op de foto kunnen zetten. Ten tijde van deze opname was de visuele helderheid nog steeds ongeveer magnitude 5,0. Met de verrekijker was hij dus weer zeer makkelijk te zien, maar omdat deze avond het maanlicht behoorlijk stoorde kon ik hem niet terug vinden met het blote oog. Ik heb dit keer een 13mm lens gebuikt, want ik wilde ook de nabij gelegen Messierobjecten M27 en M71 er bij op hebben. Dat is gelukt! Klik op “Lees verder” voor de volledige versie van de foto, met de Messiers erbij. Even klikken op de afbeeldingen voor de volledige grootte. Lees verder →

Een nieuwe ster – Nova Delphinus 2013

Als ik mensen vertel dat sterrenkijken mijn hobby is, krijg ik vaak de vraag: “En, heb je al een nieuwe ster ontdekt?”. Dat is is iets wat natuurlijk nooit gaat gebeuren, maar deze dagen is er wel iets te zien aan de hemel wat nog het meest lijkt op een nieuwe ster: een nova. Een exploderende ster in ons eigen Melkwegstelsel, die gedurende een korte periode veel helderder wordt dan daarvoor. Een ster die eerst te zwak om waargenomen te kunnen worden kan zo plotseling een helder object aan de hemel worden. Twee dagen geleden ontdekte een Japanse amateurastronoom een sterretje op één van zijn astrofoto’s die op eerdere foto’s niet te zien was. Het nieuwe stipje in het sterrenbeeld Dolfijn (hier ’s avonds vrij hoog in het zuiden te zien) bleek een nova te zijn. De afgelopen dag is het stipje langzaam helder geworden en gisteren was het zelfs mogelijk om hem met het blote oog te zien, als je tenminste precies weet waar je moet kijken. Een zeldzame gebeurtenis, en in amateurastronomen-land is Nova Delphinus 2013, zoals hij officieel heet, het gesprek van de dag.

Gisteravond klaarde het gelukkig op en heb ik de nova eerst heel makkelijk kunnen vinden vanuit de achtertuin met de verrekijker: een helder witgeel puntje. Later in de nacht, toen het maanlicht wat minder stoorde kon ik hem ook vrij makkelijk met het blote oog zien! Ondertussen heb ik ook nog een foto kunnen maken, en kwam er nog een knalheldere Perseïde-meteoor overzeilen. Mijn dag kon dus niet meer stuk! De nova had ten tijde van mijn opname een helderheid van ongeveer magnitude 5.1, maar helderheidsschattingen van de afgelopen uren geven aan dat hij steeds helderder wordt. Voor wie zelf eens wil gaan speuren naar dit object, hier zijn wat zoekkaartjes: http://www.astroblogs.nl/2013/08/15/heldere-nova-ontdekt-in-het-sterrenbeeld-dolfijn/

Klik op “Lees verder” voor de volledige foto. De nova is rood omcirkeld. Linksonder is het sterrenbeeld Dolfijn te zien en rechtsonder Collinder 399 (De Kleerhanger). Er zijn ook verschillende deepsky-objecten terug te vinden zoals M71 en M27. Lees verder →

Perseïden 2013 – kort maar krachtig

Perseïden 2013 - Lochem, 12 aug '13, 23.00u - 00.00u

Afgelopen nacht bereikte de Perseïden-meteorenzwerm weer zijn jaarlijkse maximum. En net als de voorgaande jaren ben ik weer naar de vaste waarneemstek bij Lochem gereden om ze te bekijken. Hoewel de weersverwachting redelijk positief was bleek er aan het begin van de avond toch een zeer hardnekkige pluk bewolking te hangen, die maar heel traag wegdreef. Tussen de gaten in de bewolking was heel af en toe al een meteoortje te zien. Dat gaf de burger moed, en toen het om 23.00 uur echt donker werd en de pluk bewolking wat was opgeschoven toonde de zwerm zich als vanouds. Een prachtige groene -3 meteoor in het zenit, met nalichtend spoor was direct een mooie binnenkomer! Helaas kwam er vanuit het westen al weer langzaam een nare pluk sluierbewolking onze kant op, en ook op de satellietbeelden was te zien dat ons heldere moment van korte duur zou zijn…

De voorbereiding - een schets van een stukje sterrenhemel, de middag ervoor gemaakt.

De middag vóór de waarneemavond had ik alvast wat voorbereidingen getroffen voor een tekening. Ik heb een achtergrond met een sterrengebied in de buurt van de radiant met potlood op wit papier getekend, waarna ik onder de sterrenhemel de meteoren op de juiste plek zou intekenen. Dit jaar heb ik dat voor het eerst met grijs potlood op wit papier gedaan, de voorgaande jaren gebruikte ik wit pastelpotlood op blauw papier (Zo’n tekening maak je dus helemaal in negatief, inclusief voorgrond. Achteraf kun je hem eenvoudig weer positief maken met Photoshop voor een realistisch beeld). Vanuit een comfortabele ligstoel heb ik ongeveer een uur lang waargnomen. In die tijd heb ik ongeveer 20 meteoren gezien, waarvan er 8 binnen het gebied van mijn tekening. Eén van de helderste was een -3 meteoor (dicht bij de radiant, dus schijnbaar traag en met een kort spoor) net ten oosten van de ster Mirphak in het sterrenbeeld Perseus. Hij flitste kort groenachtig op en liet een paar seconden een nalichtend spoor achter. Helaas was rond middernacht het feestje al weer voorbij: de bewolking bedekte opnieuw de hele hemel, er het zag er niet naar uit dat het de uren daarna nog beter zou worden. Naar huis dus… (Ik heb het die nacht trouwens nog behoorlijk horen regenen).

Update: de tekening is ook gepubliceerd op www.scientias.nl: http://www.scientias.nl/zo-mooi-waren-de-vallende-sterren-in-nederland/90947

Foto: gedeeltelijke maansverduistering op 25 april 2013

Ik verwachtte aanvankelijk niet veel van deze verduistering: slechts 1% van de diameter van de Maan zou in de kernschaduw van de Aarde vallen, tijdens het maximum van de verduistering (net na 22.00) zou de Maan maar 9 graden boven de horizon staan, en tot overmaat van ramp hing er al de hele avond een wolkenband precies in de verkeerde richting… Maar de temperatuur was aangenaam, dus waagde ik het toch maar op. Ik heb mijn camera achter de volgkijker van de Polarex (d=60mm f=700mm) gehangen en opgesteld in de volkstuintjes naast mijn huis, waar ik vrij zicht op de horizon heb. Om 22.00u had ik nog geen glimp van de Maan opgevangen, maar de steeds lichter wordende randjes van de wolken gaven hoop. En precies op het juiste moment (22.05 uur) kroop de Maan achter de wolken vandaan en was er een mooi, maar piepklein hapje uit de linkerbovenkant te zien. Toch nog wat donkerder dan ik had verwacht! Ik stelde de telescoop scherp en liet de camera een seconde of 8 belichten. Dat zou natuurlijk te lang zijn voor een goede belichting, maar om trillingen door de omklappende spiegel te voorkomen gebruikte ik de oeroude “afzwaaitechniek”: hand voor het objectief, ontspanknop indrukken, opstelling uit laten trillen, hand kort weghalen voor de belichting, snel de hand er weer voor en wachten tot de cameraspiegel weer terugklapt. Met bovenstaande foto als beste resultaat. Ik vermoed dat de belichting ongeveer een halve seconde is geweest.

Komeet C/2011 L4 (PanSTARRS)

Deze periode is er een vrij heldere komeet zichtbaar aan de avondhemel, komeet C/2011 L4 PanSTARRS. Hij zou niet hoog boven de westelijke horizon uitkomen en vooral in de eerste dagen alleen vlak na zonsondergang zichtbaar zijn. Ondanks zijn uitzonderlijke helderheid zou het dus toch een lastige waarneming kunnen worden. De eerste dag dat de komeet in onze regionen boven de horizon uit zou piepen, was het bewolkt. Maar in de middag van dinsdag 12 maart klaarde het op en leek het erop dat het die avond toch echt zou gaan gebeuren…

Lees verder →

Roelblog

// Schetsen & verslagen